RECONSTRUCTIE 2012 (deel 2): Hoe ‘het verraad’ van Van Peel het De Wever heel wat makkelijker maakte

WAT VOORAFGING…

Bart De Wever heeft op zondag 14 oktober burgemeester Patrick Janssens een enorme klap toebedeeld. N-VA wint de gemeenteraadsverkiezingen met vlag en wimpel en De Wever kondigt het einde van 70 jaar socialistisch bestuur in Antwerpen aan. Janssens en zijn Stadslijst verschijnen gewond, verslagen en verbitterd aan de onderhandelingstafel, wat de sfeer tussen de verschillende partijen allerminst ten goede komt. De Wever is echter gebonden aan de Stadslijst als hij Groen niet in zijn bestuur wil opnemen… tenzij het kartel breekt en CD&V aan boord wordt gehesen. Na twee weken lijken er voor het eerst barsten te ontstaan in het huwelijk tussen sp.a en CD&V.

DEEL 1: (+) Hoe de relatie tussen winnaar De Wever en verliezer Janssens de coalitievorming verzuurde

“MEER HET N-VA-PROGRAMMA DAN EEN FORMATIENOTA”

Maandag 5 november

De herfstvakantie komt als gegoten voor Bart De Wever na twee emotioneel beladen weken in de nasleep van de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober. De burgemeester-in-spe gebruikt de week om in alle luwte aan zijn formatienota te schrijven. Het vermoeden van de linkse partijen wordt bevestigd wanneer ze het document in handen krijgen. Op vlak van veiligheid, mobiliteit en sociaal beleid draagt die heel duidelijke centrumrechtse accenten. Zo wil De Wever van veiligheid een absolute topprioriteit maken, nieuwe parkeergebouwen neerpoten, niet afwijken van het BAM-tracé en gemeenschapsdienst invoeren.

De reacties bij de linkse partijen zijn vernietigend. “Dit is meer een uitgesproken versie van het N-VA-programma dan een nota van een formateur die tot een constructieve meerderheid wil komen”, klinkt het bij de Stadslijst. “We zijn gechoqueerd door de asociale inhoud van de nota”, zo is de reactie bij Groen. “Dit is een bewuste strategie om het sp.a en Groen moeilijk te maken”, zo stellen bronnen binnen de Stadslijst.

“IK KAN NIET MET GROEN BESTUREN”

Dinsdag 6 november

Bart De Wever zegt het signaal gehoord te hebben en het geweer van schouder te willen veranderen. Hij schuift zijn formatienota aan de kant en stelt een nieuwe werkmethode voor, waarbij hij wil onderhandelen op basis van de verkiezingsprogramma’s. Dat van Groen is daar niet bij, want De Wever zegt de partij van Meyrem Almaci niet meer te willen uitnodigen. “Ik kan niet met Groen besturen, want dan valt de Vlaamse regering over Oosterweel”, is de uitleg van De Wever. Bij sp.a zijn ze echter categoriek. “Wij zitten alleen terug samen als Groen er weer bij mag.”

Zolang alle partijen, op Open Vld na, de voorstellen van De Wever van tafel blijven vegen, lijkt de impasse compleet. De gesprekken vallen weer stil en de coalitievorming in Antwerpen lijkt op een eerste echte crisis af te stevenen. Paniek in de gelederen is er echter nog niet. De immer rustige Marc Van Peel voorspelt dat er nog wel “een aantal weken zal voortgesukkeld worden”, maar hij maakt zich geen enkele zorgen over de onbestuurbaarheid van de stad. Ook De Wever heeft de moed nog niet verloren en zegt op een plan-B te broeden. Hij is er ook van overtuigd dat de vier resterende partijen die hij bij de formatie wilt betrekken het maar over 15 procent niet eens zijn.

“DE HOUDING VAN DE STADSLIJST BLIJFT ONDUIDELIJK”

Donderdag 8 november

Om de gesprekken weer uit het slop te trekken en de sfeer weer boven het vriespunt te krijgen moet er iets bewegen en dat gebeurt ook. Patrick Janssens beseft dat zijn slechte relatie met Bart De Wever een akkoord in de weg zit en trekt zich terug als onderhandelaar. Robert Voorhamme en Marc Van Peel blijven over als gesprekspartners van de Stadslijst, maar de voorwaarden dat de Stadslijst één en ondeelbaar is en dat er alleen bestuurd wordt als Groen mee aan boord komt, blijven overeind.

N-VA-onderhandelaar Liesbeth Homans wordt stilaan ongeduldig. “Er verandert niets, de houding van de Stadslijst blijft onduidelijk. De Antwerpenaren zijn niet gebaat bij dit soort spelletjes. Homans merkt voorts fijntjes op dat Marc Van Peel de formateursnota een goede basis vindt om verder te onderhandelen.

“SP.A MAG WEL EENS ZIJN EI GAAN LEGGEN”

Zaterdag 10 november

Gazet van Antwerpen publiceert in de weekendkrant een interview met Marc Van Peel dat alles in beweging zal zetten. Ook bij de CD&V-er begint ongeduld de overhand te nemen. “De sp.a mag wel eens stilaan zijn ei gaan leggen”, zo richt hij zich openlijk tot zijn kartelpartner. Van Peel drukt zijn vurige hoop uit op een meerderheid van N-VA en de Stadslijst (en dus zonder Groen). “Maar de wil moet er ook bij sp.a en De Wever zijn, vult hij aan. Van Peel houdt vol dat hij nog niet persoonlijk benaderd werd door De Wever, maar geeft wel toe dat er in de formatienota een aantal punten staan die wel uit het CD&V-programma geplukt lijken.

De loyauteit ten aanzien van sp.a houdt stand, maar die kent wel grenzen stelt Van Peel in het interview. “Die houdt op, op het moment dat de stad er onder begint te lijden en onbestuurbaar dreigt te worden. Of als we merken dat het gedrag van sommigen niet langer rationeel is.”

“DIT VOELT AAN ALS HUWELIJKSBEDROG”

Maandag 12 november

De dagen voorafgaand aan het interview met Marc Van Peel spraken enkele prominente sp.a-leden zich on en off the record al uit over het loslaten van CD&V. Na de verklaringen van Marc Van Peel is de geest helemaal uit de fles. Het ongenoegen over de uitlatingen van de CD&V-onderhandelaar is groot en de Antwerpse socialisten maken bekend dat ze hun lot niet langer willen verbinden aan dat van de christendemocraten en dat ze niet zullen tegenpruttelen om CD&V-schepenen de benodigde handtekeningen te geven.

Op de daaropvolgende vraag van De Wever of hij “met één van de componenten van de Stadslijst apart mag onderhandelen” krijgt hij van sp.a een bevestigend antwoord. Robert Voorhamme is kwaad op zijn medeonderhandelaar. “De woorden van Van Peel voelen aan als huwelijksbedrog”, zo uit Voorhamme zijn frustratie in Gazet van Antwerpen. “Toen Van Peel aangaf dat hij hoe dan ook in een coalitie wil stappen, wist ik dat het voorbij was.” Ook De Wever krijgt een veeg uit de pan. “Hij legt de bal nu in ons kamp, maar het was vanaf dag één zijn bedoeling om een coalitie te vormen zonder de sp.a. De afkeer van de socialisten zit bijna fysiek in hem.” Over de sfeer aan de onderhandelingstafel is Voorhamme duidelijk. “De gesprekken waren niet aangenaam, het was eigenlijk eenrichtingsverkeer. De Wever gedroeg zich als een alleenheerser en toonde niet de minste empathie”, stelt hij zonder omwegen.

Marc Van Peel reageert van zijn kant verongelijkt op de beslissing van Voorhamme en geeft sp.a de schuld van de ‘echtscheiding’. “Ik begrijp Voorhamme echt niet, ik dacht dat we samen naar een oplossing zouden zoeken.” Nahima Lanjri stelt dat sp.a zich onmogelijk begon op te stellen en dat haar partij wel haar verantwoordelijkheid moest nemen. “CD&V was de bruid van sp.a. Alleen stelde sp.a bigamie voor met Groen als derde partner. Dat was er over.” Politicoloog Dave Sinardet en andere waarnemers vinden het manoeuvre van Van Peel echter ook een beetje doorzichtig en nemen de term ‘tsjevengedrag’ in de mond.

“VASTE WIL OM ER TE KOMEN”

Woensdag 14 november

Hoe dan ook wordt midden de week duidelijk dat Van Peel verder zal onderhandelen met De Wever en zijn CD&V-onderhandelingsploeg wordt aangevuld met Philip Heylen en Caroline Bastiaens. De poort richting een centrumrechtse coalitie staat nu helemaal open, maar toch zullen er nog een aantal zaken uitgeklaard moeten worden. Er wordt toch verder onderhandeld op basis van de oorspronkelijke formatienota, maar CD&V wil onder andere wel dat de toon van het sociaal beleid wordt verzacht en dat het middenveld dichter betrokken wordt bij het beleid.

Open Vld ligt dan weer wat dwars in de Oosterweeldiscussie en wil dat er eerst werk gemaakt wordt van de aanleg van de zogenaamde ‘bretellen’ rond Antwerpen, vooraleer de schop in de grond gaat voor het BAM-tracé. Formateur De Wever klinkt niettemin optimistisch. “We hebben de vaste wil om er te komen. Ik hoop tussen Sinterklaas en de Kerstman te landen.”

“CONCENTREREN ONS EERST OP DE INHOUD”

Maandag 19 november tot zaterdag 8 december

N-VA en CD&V en Open Vld zitten vanaf midden november rond de tafel voor inhoudelijke onderhandelingen en het contrast met de voorbije weken kan haast niet groter zijn. Terwijl haast elke onenigheid tijdens de coalitiegesprekken op de straatstenen leek te belanden, is de rust plots totaal weergekeerd. De onderhandelaars gaan thematisch te werk en met mondjesmaat lekt er iets naar buiten over welke stellingen de partijen in nemen. Het gaat wel degelijk enkel over de inhoud en over de schepenambten wordt er nog met geen woord gerept, zo klinkt het bij de onderhandelaars. “We concentreren ons eerst op de inhoud van het nieuwe bestuursakkoord, pas daarna beginnen we de gesprekken over de mandaten en de bevoegdheden”, zegt Caroline Bastiaens (CD&V).

“ZELDEN ZO’N IDIOOT VOORSTEL GEHOORD”

Dinsdag 4 december

De relatieve rust in de Antwerpse onderhandelingen wordt een keer onderbroken, nota bene door een incident dat los staat van de formatie. De culturele organisatie Behoud de Begeerte gooit olie op het Vlaams-nationalistische vuur door er voor te pleiten om het De Coninckplein in Antwerpen-Noord niet langer te vernoemen naar Pieter De Coninck, een icoon van de Guldensporenslag, maar naar auteur en dichter Herman De Coninck. Daarmee trapte de kunstensector op zere tenen van Bart De Wever, die het vervolgens niet kon nalaten om stevig na te trappen. “Ik heb zelden zo’n idioot voorstel gehoord”, fulmineerde De Wever op de radio. “Dit moet zowat het domste zijn wat ik ooit van de culturele sector gehoord heb en dat wil wat zeggen.”

Zoals te voorspellen was, breekt er vervolgens een storm van protest los. Politicoloog Dave Sinardet vindt dat De Wever zich eens moet beraden over zijn rol en zijn stijl. “Van een toekomstig burgemeester verwacht je dat hij probeert te verzoenen, maar zijn uitspraak over de culturele sector is een oorlogsverklaring”, aldus Sinardet. “De Wever spreekt nog steeds als een Vlaams-nationalist en niet als een burgemeester. Zijn coalitiepartners zouden er baat bij hebben hier afspraken rond te maken.”

Die toekomstige coalitiepartners uiten ook hun ongenoegen. “De Wever moet eens goed nadenken. Je kan een stad niet blijven opdelen in wie voor en wie tegen de toekomstige burgemeester heeft gestemd”, zegt een van de onderhandelaars in opvallend kritische bewoordingen. Daags erop bracht De Wever de discussie over zijn stijl zelf aan de orde bij het begin van de besprekingen, maar het onderwerp passeerde even snel als het was opgedoken.

“BIJENHOTELS, EEKHOORNS EN GIERZWALUWEN”

Donderdag 6 december

Terwijl de onderhandelingen op stedelijk niveau de laatste fase ingaan en de partijen nog wat punten en komma’s veranderen aan de formatienota van De Wever, verlegt de controverse zich naar het district Borgerhout. Het progressieve districtsbestuur heeft een uitgesproken links akkoord bereikt, dat op vele vlakken haaks staat op wat het centrumrechtse stadsbestuur wil uitvoeren. “Bijenhotels, eekhoorns en gierzwaluwen zijn blijkbaar belangrijker dan het aanpakken van de criminaliteit voor dit nieuwe districtsbestuur”, klinkt het schamper bij N-VA, Open Vld en CD&V.

“JANSSENS IS GEKWETST DOOR DE DOLKEN IN ZIJN RUG”

Zaterdag 8 december

Nadat hij zich al eerder terugtrok uit het onderhandelingsteam van de Stadslijst, kondigt afscheidnemend burgemeester Patrick Janssens aan dat hij zijn zetel in de gemeenteraad niet zal opnemen. Janssens ziet voor zichzelf geen rol weggelegd in de oppositie. “De afgelopen tien jaar heb ik als burgemeester altijd geprobeerd om boven de partijpolitieke discussies te staan en op een constructieve manier met iedereen samen te werken. Het zou ongeloofwaardig zijn om nu plots een heel andere rol op te nemen”, zo motiveert Janssens zijn beslissing.

Acteur en goede vriend Gène Bervoets ziet nog een andere verklaring voor het afscheid van Janssens van het politieke toneel in Antwerpen. “Hij is gekwetst door de dolken in zijn rug van alle voormalige medestanders die eieren voor hun geld hebben gekozen.” Bervoets noemt onder andere Ludo Van Campenhout, Marc Van Peel, Eddy Baelemans en Karin Heremans bij naam.

Andere getrouwen en partijgenoten denken dan weer dat er van een echt afscheid van Janssens geen sprake zal zijn. “Hij is veel te verknocht aan zijn project voor Antwerpen om dat nu los te laten. Hij blijft daar achter de schermen aan werken, daar twijfel ik niet aan”, zegt een ingewijde. Die hoop bleek ijdel te zijn, want Patrick Janssens zou de Antwerpse politiek en zijn sp.a-afdeling echter wél de rug toekeren om later een carrièreswitch te maken naar het voetbal.

“NAAR ANTWERPSE NORMEN IS HET SNEL GEGAAN”

Zondag 9 december

Alsof het zo gepland was voor de symboliek, steeg er daags na het afscheid van Patrick Janssens witte rook op uit de schouw van het stadhuis. 56 dagen na de verkiezingen bereikten de drie partijen een bestuursakkoord. De inhoudelijke onderhandelingen zouden uiteindelijk drie weken in beslag nemen. “Naar Antwerpse normen is het snel gegaan”, sprak een opgeluchte Bart De Wever. Het akkoord moet dan enkel nog worden voorgelegd aan de verschillende partijen uit de coalitie en die laatste horde wordt probleemloos genomen.

“Antwerpen heeft zelden een coalitievorming meegemaakt die zo vlot is verlopen”, beaamt opiniemaker van Gazet van Antwerpen Lex Moolenaar. “Nadat Groen en sp.a van boord waren gestapt of geduwd (afhankelijk van het perspectief), was de zaak eigenlijk al beklonken.”

“ANTWERPEN STAAT GEEN REVOLUTIE TE WACHTEN”

Maandag 10 december

Bij de presentatie van het bestuursakkoord in het MAS valt het de massaal opgedaagde perslui op dat Bart De Wever een pin met een stralende A heeft opgespeld. “Ja, dat kan u als een signaal begrijpen”, zegt de aanstaande burgemeester wanneer hij gevraagd wordt naar het kleinood. “Het signaal dat we niet al het werk van het zittende college gaan wegsmijten.”

Het bestuursakkoord draagt nochtans de titel ‘Respect voor A’ en met een sterke focus op een rechten- en plichtenverhaal wordt een stevige ruk naar rechts genomen. CD&V is er in geslaagd om de scherpe kantjes van het sociale luik in de oorspronkelijke formateursnota wat af te veilen en de christendemocraten slagen er ook in de aanpak van armoede wat hoger op de agenda te plaatsen, maar volgens waarnemers verschilt het uiteindelijke akkoord nauwelijks van de formatienota van De Wever. “We zullen de armoede en werkloosheid aanpakken en mensen daarvoor de nodige middelen geven, maar we verwachten dan wel dat ze die kans grijpen”, zo vat Bart De Wever het verhaal van rechten en plichten samen. Op vlak van mobiliteit is het duidelijk dat het nieuwe bestuur een autovriendelijker beleid wil voeren, maar De Wever wil daarrond ook wel een aantal vooroordelen de wereld uit helpen. “Het is niet onze bedoeling dat we voortaan met de auto tot voor de deur van de kathedraal kunnen rijden”, zegt hij met een boutade.

Ook politicoloog Dave Sinardet meent dat de grote angstbeelden van progressief Antwerpen niet zullen uitkomen. “In grote lijnen is dit de voortzetting van het huidige beleid, met links en rechts enkele veranderingen”, meent Sinardet. Lex Moolenaar beaamt: “Antwerpen staat geen revolutie te wachten.”