Waarom het niet lukte voor Groen en sp.a in Antwerpen

Het einde van Samen mag niemand verbazen. Sinds november, toen de Antwerpse sp.a-voorzitter Tom Meeuws voor het eerst het kartel in de knel bracht door zijn zakenconnecties met de projectontwikkelaar Land Invest, was de relatiestatus al veranderd in ‘het is ingewikkeld’.

Na nieuwe onthullingen over Meeuws’ periode aan het hoofd van De Lijn Antwerpen zet Groen er nu voorgoed een punt achter. “We betreuren het dat de Antwerpse sp.a niet de partner is gebleken waarop we hadden gehoopt”, is een veelbetekenend zinnetje in het perscommuniqué dat Groen uitstuurt.

Peiling

Om te begrijpen waarom Groen en sp.a voor het eerst een samenwerking zijn aangegaan in Antwerpen, moeten we terug naar oktober 2015, twee jaar voor de geboorte van Samen. Een Antwerpse peiling van Het Laatste Nieuws bevestigde de trends die de partijhoofdkwartieren al langer ontwaarden. N-VA hield hoog stand, ook door zijn partners Open Vld en CD&V te kannibaliseren, en sp.a en Groen zaten electoraal bij elkaar in de buurt. 

NIEUW Niets missen van de Antwerpse politiek? Krijg het nieuws nu rechtstreeks via WhatsApp

De conclusie: als iemand De Wever in 2018 een strobreed in de weg wilde leggen, moest er dringend iets gebeuren aan die verhoudingen.

De peiling toont zelf een mogelijkheid. Als je de resultaten van de rechtse en de linkse partijen optelt, krijg je een ander plaatje. Dan staan er twee evenwaardige blokken tegenover elkaar: een rechts blok met N-VA als sterke kracht, en een links blok met sp.a en Groen. Op deze manier bekeken is de voorsprong van De Wever plots niet meer zo ruim. Tenminste als sp.a en Groen samenwerken.

Op dat moment zijn de nationale toppen van beide partijen al maanden met elkaar in gesprek. De dan nog nieuwe sp.a-voorzitter John Crombez ziet in een samenwerking een manier om de Antwerpse sp.a weer voorwaarts te krijgen. Die afdeling blijkt nog slechts een schim van zichzelf na de nederlaag van ex-burgemeester Patrick Janssens. Yasmine Kherbache werd aangewezen als opvolger, maar botste al snel met Monica De Coninck en Kathleen Van Brempt.

Bij Groen is het enthousiasme aanvankelijk minder groot. Meyrem Almaci, Wouter Van Besien en Kristof Calvo maken deel uit van een ontzuilde generatie groenen die het socialisme associeert met de cenakels van de macht.

In een interview in deze krant benadrukte Van Besien in 2013 dat hij geen heil zag in kartels. “Op een paar mediatieke uitzonderingen na, zoals in Gent, zijn onze lokale kartels met de sp.a geen succes gebleken.” Zijn politieke moeder, Mieke Vogels, werd als Vlaams minister van Welzijn kaltgestellt door de socialisten, waarop Steve Stevaert er na de daaropvolgende implosie alles aan deed om de resten van Agalev/Groen op te slokken.   

Ratio en emo

Uiteindelijk brengt een combinatie van rationaliteit en emotionaliteit Samen op de been. De ratio: Sp.a en Groen zijn het eens over het uitgangspunt – De Wever moet weg. Samenwerken lijkt daarvoor mathematisch de beste optie. De keuze wordt op nationaal niveau beslecht door de voorzitters Crombez en Almaci en hun Antwerpse boegbeelden  Van Brempt en Van Besien.

Algauw krijgt Groen daarbij een enorme toegeving van sp.a: Van Besien mag de kartellijst leiden en maakt zo als eerste groene kandidaat ooit kans op de burgemeesterssjerp.  Voor sp.a heeft het nadeel een voordeel: zo blijft de partij in Antwerpen een verscheurende keus bespaard tussen de rivaliserende kopstukken.  Voor mindere god Tom Meeuws is een trapje onder Van Besien geen vernedering.

Maar er speelt ook emotie: de droom van een brede burgerbeweging ontstaat, waarin de electorale animositeit wordt vergeten en beide partijen samen een inhoudelijk alternatief presenteren voor het huidige beleid. Een katalysator voor die ambiance is Ringland, waarbij men plots merkt dat het kan: een links front vormen met resultaat.

Kettingreactie

De deconfiture van Samen, na amper drie maanden, toont aan dat het oude, wederzijdse wantrouwen tussen Groen en sp.a nooit helemaal is weggemasseerd. De keuze van sp.a voor Meeuws, een neofiet die eerder als socialistisch oliemannetje achter de schermen aan het werk was, blijkt achteraf fataal. 

Groen wist nochtans welke bagage Meeuws meezeulde, maar vond zijn komst het risico waard. Samen zou een aanval op Meeuws wel doorstaan, dacht men. Ten onrechte.

Beide partijen zijn verantwoordelijk voor de kettingreactie van de afgelopen dagen. Door snel te communiceren over het ontslag van Meeuws schoffeerde Van Besien sp.a. Een vergelijkbare botsing kwam er toen de groene kopman  in november ongepland het voortbestaan van Samen ter discussie stelde na de onthullingen over Meeuws en Land Invest. In beide gevallen wou Van Besien, in het besef dat een deel van zijn achterban nog altijd vragen bij Samen had, ervoor zorgen dat de spoken niet overwaaiden richting Groen.

De offensieve communicatie krenkte veel socialisten, die het na 70 jaar heerschappij over ’t Schoon Verdiep psychologisch moeilijk hadden met een rol van junior partner. De daaropvolgende beslissing van sp.a om Meeuws’ ontslag te weigeren, was dan weer de druppel voor Groen.

De groenen leven nu in de hoop dat ze genoeg tijd hebben om recht te krabbelen. Het is nog negen maanden tot de verkiezingen. Tegelijk is de sjerp, het ultieme doel, verder weg dan ooit. 

Voor sp.a wacht een moeilijke klim bergop. Of Tom Meeuws, inzet van zo veel strijd, voor sp.a de lijst gaat trekken, is nog niet helemaal zeker. 

Alleen verliezers op links? Alvast een hooggeplaatste N-VA’er telt de onverwachte winst: “Het beste was geweest als dit schandaal nog een paar maanden later was losgebarsten. Dan was het helemaal voorbij."

NIEUW Niets missen van de Antwerpse politiek? Krijg het nieuws nu rechtstreeks via WhatsApp