Strijdvaardige May wil absoluut premier blijven: “Ik zal vechten met alles wat ik in mij heb”
De Britse premier Theresa May ziet zichzelf geconfronteerd met een vertrouwensstemming vanavond. Na ongeveer een maand wachten zijn er nu genoeg Conservatieve parlementsleden die daarover willen stemmen. Aanleiding is het uitstel over de stemming van May’s deal met de EU.
Als May niet voldoende steun krijgt, zal ze zich terug moeten trekken als leider van de partij en automatisch moeten aftreden als premier van Groot-Brittannië. De Conservatieven kunnen dan een nieuwe leider en premier kiezen.
Aanleiding voor de vertrouwensstemming is het akkoord dat May met de EU sloot over de brexit en het uitstellen van de stemming over dat akkoord. Het conservatieve parlementslid Jacob Rees-Mogg diende in november als eerste een brief in waarin hij het vertrouwen in May opzegt. Er zijn 48 indieners nodig om een stemming te houden en dat is nu dus het geval (zie kader).
Een meerderheid van de 158 parlementsleden van de Britse Conservatieve Partij zegt ondertussen openlijk partijleider en premier Theresa May te zullen steunen als de vertrouwensvraag wordt gesteld. Dat meldt persbureau Reuters op basis van eigen onderzoek.
Conservatieve parlementsleden zullen tussen 19 en 21 uur Belgische tijd stemmen. De uitslag wordt zo snel mogelijk bekend gemaakt, klinkt het.
Lees ook
May probeert tijd te rekken met reis naar Europa: “Premier speelt verstoppertje”
De brexitbedeltour van de Britse premier May eindigde gisteren in Brussel zonder applaus. Haar bedelmissie stuit op irritatie
Aanvechten
“Ik zal tegen die vertrouwensstemming vechten met alles wat ik in me heb”, zei een strijdvaardige May voor de deur van Downing Street 10. De boodschap die May bracht, was dat haar land een wissel van de macht nu wel kan missen als kiespijn. “Een wissel zou het belang van ons land schaden. Het zou enkel meer verdeeldheid veroorzaken, terwijl we nu dichter bij elkaar moeten komen”, zei ze. “Bovendien”, zo zei May, “zal de nieuwe leider niet genoeg tijd hebben om opnieuw te onderhandelen.”
Groot-Brittannië staat volgens May voor een cruciaal moment in zijn geschiedenis. “We staan op het punt opnieuw controle te krijgen over onze grenzen. We kunnen weer controle krijgen op onze economie. Daarom wil ik mijn taak als premier absoluut voortzetten”, aldus de Britse eerste minister.
‘Het was hier, voor deze deur, dat ik de eerste keer mijn plannen voor de brexit uiteenzette. Ik ben van plan die tot een goed einde te brengen’
“Het was hier, voor deze deur, dat ik de eerste keer mijn plannen voor de brexit uiteenzette. En ik ben van plan die nog altijd tot een goed einde te brengen”, sloot May haar korte mededeling krachtdadig af. In afwachting van de stemming vanavond heeft May alvast het kernkabinet met haar belangrijkste ministers opgeheven.
Het Verenigd Koninkrijk moet uiterlijk op 29 maart 2019 de Europese Unie verlaten. De deal die May sloot met de EU voor dat vertrek, ligt nog steeds voor in het parlement. Een wissel van de macht zou de Britten nu dan ook erg slecht uitkomen.
May werd eerste minister kort nadat de Britten in een referendum in 2016 beslisten om de Europese Unie te verlaten. Binnen haar partij moet ze het hoofd bieden aan kritiek voor het brexitplan dat ze met de Europese Unie heeft onderhandeld.
Hoe werkt de vertrouwensstemming?
De brieven waarin 48 fractieleden van de Conservatieven hun vertrouwen in May hebben opgezegd zijn in bezit van Sir Graham Brady. Dat is de voorzitter van de 1922 Committee, waartoe alle Conservatieve fractieleden behoren die geen regeringsfunctie hebben. Zij vormen daarmee de bewakers van de partij en moeten een oogje houden op de premier, die elke week verantwoording moet afleggen aan het comité.
De 1922 Committee werd in het genoemde jaar opgericht toen de Conservatieven met succes een einde maakten aan de coalitie met de Liberalen. Pas na de Tweede Wereldoorlog verwierf deze groep parlementsleden een machtige rol binnen de partij.
De uitdrukking men in suits refereert aan een delegatie die een leider discreet laat weten dat zijn of haar tijd voorbij is, zoals eind 1990 gebeurde bij Margaret Thatcher. Wanneer 15 procent van de fractieleden – wat nu neerkomt op 48 van de in totaal 315 Tory-parlementariërs – schriftelijk laat weten dat een leider aan vervanging toe is, dan volgt er een strijd om het leiderschap. Zo’n stemming kan maar één keer per jaar worden gehouden; dat gebeurde voor het laatst in 2003, hetgeen leidde tot het korte leiderschap van Iain Duncan Smith.
Wanneer May bij deze geheime vertrouwensstemming meer dan de helft van de fractieleden voor zich weet te winnen, is ze veilig. In het geval ze niet genoeg steun krijgt, treedt ze af en kunnen andere fractieleden zich kandideren. Er wordt dan een schifting gemaakt, totdat er twee gegadigden overblijven. Vervolgens kunnen de partijleden in een schriftelijke verkiezing een keuze maken. May zelf kwam twee jaar geleden aan de macht omdat haar rivalen een voor een afvielen en ze als enige overbleef.
De 158 is een officiële grens, maar om goed te kunnen functioneren, zal ze de steun van zeker tweehonderd collega’s nodig hebben. In een soortgelijke situatie haalde Margaret Thatcher ook de ondergrens, maar toch zag ze zich genoodzaakt om op te stappen. In 2003 stapte Iain Duncan Smith, nu een van de bekendere Brexiteers, ook op na een leiderschapsstrijd. John Major won in de zomer van 1995 een leiderschapsverkiezing. Hij had indertijd genoeg van de eurosceptici en daagde hen uit met de woorden “put up or shut up“.
Bij winst kan May met een gerust hart doorregeren, want zo’n leiderschapsstrijd kan maar een keer per jaar plaatsvinden. Inmiddels heeft 10 Downing Street contact opgenomen met Buckingham Palace, voor het geval May daar op bezoek moet om haar ontslag in te dienen. Rond het middaguur zal ze zoals gebruikelijk Kamervragen beantwoorden, maar een daaropvolgend bezoek aan Dublin is uitgesteld. May was met een Europese tournee bezig om gehoor te krijgen voor een verbetering van haar Brexit-akkoord.