Deze taken hopen de Amerikaanse militairen in Syrië over te dragen

In december vorig jaar leek het plan eenvoudig: Amerikaanse troepen zouden vertrekken uit Syrië. Dat was geen enkel probleem, stelde president Trump tot verbazing van zijn bondgenoten, waaronder Nederland: ‘We hebben IS in Syrië verslagen.’ Een halfjaar later is het grondgebied van het kalifaat inderdaad heroverd, maar lijkt IS ondertussen hard op weg een ondergrondse beweging te worden. ‘IS probeert zichzelf opnieuw uit te vinden, te heroriënteren voor wat zij zien als de volgende stap in de campagne’, waarschuwde een Amerikaanse generaal onlangs tijdens een persbijeenkomst.

Voordat IS 2.0 een feit is, willen de Amerikanen hun aanwezigheid in Syrië – nu ongeveer 1.000 militairen – verder afbouwen. Maar de situatie is te onveilig om op z’n beloop te laten: voordat de Amerikanen weg kunnen, moeten Europese landen en andere deelnemers aan de anti-IS-coalitie eerst hun inspanningen in Syrië vergroten. Al in januari werd bekend dat de VS een dertigtal bondgenoten, waaronder Nederland, hadden benaderd met een verzoek om meer ‘militaire en niet-militaire steun’ in Syrië. De details en de cijfers variëren, maar de afgelopen maanden leek Washington te hopen op 1.000 tot 1.500 Europese militairen ter plaatse.

Waarom is het voor de Amerikanen zo lastig om Syrië over te dragen aan Europese bondgenoten? Allereerst is de veiligheid in delen van Noordoost-Syrië nog steeds beroerd. In het rivierdal van de Eufraat, tot maart zijn laatste bolwerk, pleegt IS wekelijks meerdere aanslagen. Bij een bomaanslag in de Syrische stad Manbij in januari kwamen vier Amerikanen om het leven. 

Al langer heroverd

Onheilspellend: de meeste aanslagen vinden plaats in dorpen en steden die al langer heroverd zijn, waar de bewoners terug naar huis mogen keren en het normale leven zich juist zou moeten herpakken. Daarvan lijkt geen sprake, integendeel: IS herpakt zich. Dat verhoudt zich moeilijk tot krimpende Europese legerbudgetten. Frankrijk, nu de grootste Europese militaire speler in Syrië, heeft eerder laten doorschemeren dat onduidelijk is of Europese militairen überhaupt in Syrië kunnen blijven als de Amerikanen wegvallen.

Een belangrijke Amerikaanse taak in Syrië is het trainen van strijders van de door de Koerden geleide SDF (Syrian Democratic Forces): volgens de laatste cijfers zijn er rond de 20 duizend opgeleid. De hoop is dat deze lokale strijders uiteindelijk de vrede in Syrië kunnen garanderen. Nederland heeft, net als andere Europese landen, op zichzelf ervaring met dergelijke trainingsmissies: in buurland Irak traint Nederland Koerdische peshmerga en in het verleden ook Iraakse elitetroepen. Maar openlijke samenwerking met de Koerdische SDF ligt lastig. Het kabinet wees eerder op ‘vermeende mensenrechtenschendingen en banden met de terroristische PKK’.

De lokale Arabische bevolking in steden als Raqqa en Deir al Zor protesteert regelmatig tegen de Koerdische aanwezigheid. Nederland heeft belang bij goede diplomatieke relaties met Turkije, dat de SDF als aartsvijand beschouwt. Tussen de Syrische Koerden en Turkije broeit een grensconflict dat begin dit jaar bijna tot oorlog kwam. De Amerikanen zien zich daarom genoodzaakt om de-escalerende patrouilles uit te voeren langs de Turkse grens: al evenmin een taak die Europa graag op zich zal nemen.

Koerdische kampen

Minstens even stekelig is het gevangenendossier. De Amerikanen zijn nu in Syrië eindverantwoordelijk voor de bewaking van duizenden buitenlandse IS-verdachten in Koerdische kampen, waaronder veel Europeanen. Tot nu toe weigeren de meeste Europese overheden te voldoen aan het verzoek om deze gevangenen te repatriëren. Zijn ze bereid om ze straks ter plaatse in Syrië te bewaken? De Koerdische autoriteiten hebben meerdere keren laten doorschemeren wat er kan gebeuren als de Amerikaanse bewaking zonder goede opvolging vertrekt: massale ontsnappingen.

Gelukkig is niet alles aan de Amerikaanse inbreng in Syrië controversieel. Het rivierdal van de Eufraat waar IS tot het laatste moment standhield, ligt vol mijnen en andere explosieven. Ontmijning is nu een van de weinige hulpvormen die Nederland in Noordoost-Syrië om politieke redenen toelaatbaar acht. Bijkomend voordeel: je hebt er geen nieuw VN-veiligheidsmandaat voor nodig, iets wat voor een militaire missie mogelijk wel geldt.

_{Waar interessante en spraakmakende verhalen online en in de krant ophouden, gaat het Volkskrantgeluid verder. Wat is een zwart gat precies? En hoe gaat het eraan toe in tbs-klinieken? Onze verhalenmakers leggen het uit.}