Koning Filip staat voor zijn eerste examen

Koning Filip krijgt vanochtend, met partijvoorzitters Benoît Lutgen (CDH) en Gwendolyn Rutten (Open VLD) zijn eerste gasten over de vloer voor gesprekken na de val van de regering-Michel. De koning heeft het ontslag van de regering gisteravond in beraad gehouden, en probeert via raadplegingen nu zicht op de toestand te krijgen.

Dat is hoe dan ook een tijdelijke situatie. Vroeg of laat zal de koning het ontslag moeten aanvaarden of weigeren. Aangezien een weigering weinig zin heeft – deze regering heeft geen meerderheid – wordt een aanvaarding van het ontslag, waardoor de regering in lopende zaken gaat, verwacht.

Daarmee krijgt koning Filip voor het eerst een rol in een delicate politieke situatie. Ook na de parlementsverkiezingen van 2014 was hij al eens aan zet, maar toen heeft de politiek het voor hem opgelost met de verrassende en onorthodoxe oplossing van de Zweedse coalitie. Filip moest toen hooguit ceremoniemeester te spelen.

Gevaar: vervroegde verkiezingen

Het is best mogelijk dat zijn consultaties ook nu alleen maar nodig zijn om het stof te laten zakken en tijd te winnen. De partijvoorzitters krijgen tijd om hun ideeën op een rijtje te zetten en de koning moet daarna alleen hun consensus uitvoeren. Maar dat kan ook snel veranderen als het thema van vervroegde verkiezingen ter sprake komt.

Die vervroegde verkiezingen zijn alleen mogelijk als de koning – de facto wordt de beslissing genomen door de regering, er moet altijd een minister meetekenen – de ontbinding van de Kamer vraagt en de Kamer daarmee instemt. Van de partijen in het parlement zijn alleen N-VA en Vlaams Belang voorstander van vervroegde verkiezingen. De andere partijen zijn duidelijk tegen.

De tien dagen van De Wever

Een consensus over de te varen koers is er niet, er zal dus voorzichtig gemanoeuvreerd moeten worden. "Koning Filip moet straks voor het eerst in zijn regnum een echte politieke beslissing nemen. Uitkijken wat hij zal doen, naar wie hij zal luisteren en vooral of hij neutraal zal handelen", twitterde N-VA-senator Pol Van den Driessche al.

Daar valt een verwijzing in te lezen naar het mandaat dat N-VA-voorzitter Bart De Wever in 2010 van koning Albert kreeg als "koninklijk verduidelijker". De Wever kreeg van de koning tien dagen om zijn voorstellen op papier te zetten. Achteraf zei de N-VA dat ze te weinig kansen gekregen hadden. Voormalig kabinetschef van koning Filip, Frans van Daele, heeft in een interview met De Standaard al eens in diplomatische termen laten verstaan dat dit niet voor herhaling vatbaar is.

Einde van de communautaire windstilte

Anders dan zijn vader, vult koning Filip zijn rol tot nu toe veel minder politiek in. Hij corrigeerde ook de koers van zijn vader, die zijn afkeer van de Vlaams-nationalisten en het federaliserende België met zijn steeds verdergaande staatshervormingen niet kon verbergen. Bart De Wever kon in 2014 als informateur een maand lang het pad effenen voor de Zweedse coalitie.

Koning Filip heeft ook geluk gehad. De voorbije vier jaar waren een periode van communautaire windstilte, waaraan nu pas een einde dreigt te komen. Al zijn de politieke conflicten vandaag vooral ideologisch, vroeg of laat worden ze communautair en staat de koning opnieuw voor de weinig benijdenswaardige taak om de ijsschotsen te ontwijken.