Zo weet Orbán zijn kiezers aan zich te binden

1. Hij noemt de EU een nieuwe bezettingsmacht

Vanuit Europees perspectief stond de afgelopen vijfentwintig jaar in het teken van de aansluiting van Hongarije (en andere Oost-Europese landen) bij de EU. Voor veel Hongaren stond die periode in het teken van het langzaam herontdekken van de eigen nationale wortels. Ze proefden voor het eerst van de vrijheid, na eeuwen van buitenlandse overheersing.

Premier Viktor Orbán schetst in het kort de geschiedenis van het Hongaarse volk als volgt: eerst liepen de Ottomanen het land onder de voet, vervolgens werd het onderdeel van het Habsburgse Rijk en toen kwamen de Sovjets. Kortom, vijfhonderd jaar van onderdrukking. Betekent dat dat Hongarije zich nu de les laat lezen door de EU? “Nee”, is het antwoord van Orbán, “wij geven onze eigen natie vorm”. De media van de Hongaarse regering hebben de laatste maanden dan ook krachtig ingezet op een anti-EU-geluid. 

Dat de Hongaarse premier de EU met een buitenlandse bezettingsmacht vergelijkt, neemt niet weg dat meer dan de helft van de overheidsinvesteringen in de periode 2015-2017 werden gedaan met EU-geld. In de campagne suggereert dan ook niemand dat Hongarije de EU moet verlaten, maar er bestaat wel diepe onvrede over het Europese beleid. Na zijn overwinningsspeech van 2018 zei Orbán: “In 1990 was Europa onze toekomst. Nu zijn wij de toekomst van Europa.” En dat wordt deze dagen vaak herhaald.

2. Hij beroept zich continu op onrecht uit het verleden

Verdrag van Trianon

Het gevoel historisch onrecht te zijn aangedaan speelt een belangrijke rol in Hongarije, en daar speelt Orbán handig op in. Zijn voornaamste stokpaardje is het Verdrag van Trianon uit 1920, waarbij Oostenrijk-Hongarije op voorstel van de Fransen opgedeeld werd. Hongarije verloor hierbij tweederde van zijn toenmalige territorium aan omringende landen en bijna eenderde van de mensen die Hongaars spraken, kwam buiten de landgrenzen te wonen. “Toen bepaalden westerse mogendheden ons lot, en nu doen ze dat wéér”, zei Orbán onlangs nog tegen de Hongaarse krant Magyar Hírlap.

De dag waarop het Verdrag van Trianon werd getekend (4 juni) werd in 2010 de “dag van nationale eenheid” en Orbán gaf ongeveer een miljoen etnische Hongaren in de omringende landen stemrecht. Deze “buitenlandse” Hongaren zijn de afgelopen paar verkiezingen goed gebleken voor één tot drie zetels voor de Fidesz-partij van de premier. En ook in aanloop naar de Europese verkiezingen spelen ze een rol. In Servië, geen EU-lidstaat, mogen ruim 200.000 mensen hun stem uitbrengen op Hongaarse kandidaten. Het zijn Serviërs met Hongaarse roots én een Hongaars paspoort.

In de brief die ze van de Hongaarse regering ontvingen staat: “Wij Hongaren, ongeacht waar we wonen, behoren tot dezelfde gemeenschap.” Orbán roept de Hongaren op hun stemrecht te gebruiken, want “het gaat meer dan ooit om de toekomst van Europa, de veiligheid van Hongarije en het beschermen van onze christelijke cultuur. Dit is onze kans om Europa te verdedigen”.

Miklos Horthy

Miklos Horthy, de Hongaarse dictator die van 1920 tot 1944 aan de macht was, is door Orbán opgenomen in het rijtje “uitzonderlijke staatslieden”. Hoewel Horthy antisemitische wetten uitvaardigde en in 1940 een pact met Hitler sloot, wordt er door de premier met bewondering over hem gesproken. Waarom precies is onduidelijk. Sommige deskundigen vermoeden een strategische zet van Orbán om bij extreem-rechtse kiezers in het gevlij te komen. Wat het ook is, Horthy gold altijd als een staatsman die voor de verkeerde kant had gekozen. Door hem te rehabiliteren, laat Orbán zien dat hij bepaalt hoe er tegen de geschiedenis wordt aangekeken.

De Tweede Wereldoorlog

Hetzelfde geld voor een monument in Boedapest dat in 2014 werd onthuld en waar nog steeds fikse discussie over wordt gevoerd: een beeld voor “de slachtoffers van de Duitse overheersing”. Het monument toont de aartsengel Gabriel met in zijn rechterhand de koningsappel, het symbool voor de goddelijke macht. Erboven is een adelaar te zien, met uitgeslagen klauwen. Het symboliseert een roofzuchtig Duitsland dat een onschuldig Hongarije aanvalt. Tegenstanders vinden dat het de collaboratie van Hongarije met de nazi’s bagatelliseert. In het monument komen veel facetten van Orbáns retoriek samen, zowel het slachtofferschap van de geschiedenis, als zijn neiging om het verleden van antisemitisme en Jodenvervolging in Hongarije weg te gummen. 

3. Hij praat vooral over vijanden van de Hongaarse staat: migranten en George Soros

Op grote billboards heeft Orbán de EU-commissievoorzitter Jean-Claude Juncker en de Amerikaans-Hongaarse filantroop George Soros samen afgebeeld, met teksten over geheime Brusselse migratieplannen om het Hongaarse volk kapot te maken. Ook Poetin en Trump verspreiden complottheorieën dat Soros hun bewind probeert te ondermijnen. Dat zijn toevallig nét de wereldleiders met wie Orbán graag wordt gezien. Hij is tegenstander van de sancties die de EU aan Rusland heeft opgelegd vanwege de annexatie van de Krim en de inmenging in Oost-Oekraïne. Na zijn bezoek aan Trump in Washington, bleek uit onderzoek dat Orbáns populariteit als leider verder was gestegen. Een slimme zet, zo vlak voor de Europese verkiezingen.

De koppeling van de vermeende Soros-invloed aan het migratievraagstuk is heel succesvol. Na zijn verkiezingswinst in 2018 voerde hij een maatregel in die het helpen van vluchtelingen strafbaar maakt (de “Stop-Soros-wet”). Dezelfde retoriek is in deze campagne weer te horen, al is de focus iets verschoven: als oplossing van het probleem van “verdunning” wil Orbán nu dat Hongaren zoveel mogelijk kinderen krijgen. Voor vrouwen die stoppen met werken en zich richten op baren heeft de Hongaarse regering allerlei belastingvoordelen en subsidies in petto.