Restaurateur herstelt 33 kroonluchters uit het Antwerpse stadhuis: “Dit zijn unieke exemplaren”

Als Donald De Witte (62) het heeft over ‘mijn engel’, ‘een schoon koppel’ en ‘vier grote gasten’ dan heeft hij het niet over zijn familie. Die engel hangt boven zijn werkbank met een bosje bloemen in de hand en een paar schroefdraden voor lampjes. Het schone koppel zijn twee dezelfde kristallen kroonluchters die in de Leyszaal in het stadhuis hingen en de vier grote gasten zijn de lantaarns met glas-in-lood panelen uit de hal van het stadhuis.

“Toen bleek dat ik de kroonluchters uit het stadhuis mocht restaureren, was ik heel gelukkig. Ik ben een echte Antwerpenaar, ik ben geboren binnen de Leien. Mijn ouders en grootouders woonden vroeger vlak aan het Steen. Een droomjob zou ik dit zelfs niet durven noemen, want hier had ik nooit van kunnen dromen”, vertelt Donald De Witte.

In zijn atelier rijgt hij met verguld koperdraad kristallen aan elkaar, die hij vervolgens aan de armen van de luster bevestigt. Een priegelwerkje. Hij kreeg 2,5 jaar de tijd om de 33 kroonluchters te restaureren. Hij heeft er al 22 gedaan en herstelt voor eind 2019 de laatste elf.

“Kippenvel”

Eerst heeft hij vier dagen in het stadhuis doorgebracht om alle kristallen eraf te knippen, om te voorkomen dat die er tijdens het transport af zouden vallen. “Het was echt indrukwekkend om die kroonluchters in het stadhuis te zien hangen. Ik kreeg er kippenvel van om daar rond te lopen en op mijn laddertje te staan.”

In zijn atelier demonteert hij de gevaartes helemaal, vervangt de elektriciteit, poetst alle kristallen en bouwt de luster vervolgens weer op. “Daar ben ik toch drie weken mee bezig.”

Vooral de oude elektriciteitsdraden uit de armen halen is een moeilijke klus. De stoffen draad is door de jaren heen helemaal stijf geworden en het is een prutswerkje om die eruit te krijgen. “Mijn stiefgrootvader heeft toen hij jong was nog elektriciteit aangelegd in de huizen. De firma waarvoor hij werkte bouwde ook gasluchters om in elektrische exemplaren. Van hem heb ik dus een aantal trucjes geleerd.”

In 1884 kwam er gasverlichting in het stadhuis. Bij de kroonluchters die Donald De Witte restaureert zitten er nog acht die ooit op gas hebben gewerkt. In 1887, vrij kort erna dus, werd er al elektriciteit aangelegd op het stadhuis. “Dat is echt heel vroeg”, zegt Donald De Witte. “In de Antwerpse woonwijken gebeurde dat pas veel later. In de jaren dertig en veertig waren er zelfs nog huizen die op gas verlichtten.”

Lamp van vier verdiepingen

Bij de 33 kroonluchters zitten heel wat unieke exemplaren. Een 18e-eeuwse Luikse luchter van twee verdiepingen en zestien armen bijvoorbeeld. Maar net zo goed gevaartes van vier verdiepingen, in totaal 1,80 meter hoog, met 32 lampen. “Aan die mannen zitten wel 280 kristallen per luchter. Dan bel je wel even bezig om die te poetsen.”

De meeste kroonluchters waren compleet maar als er toch ergens een kristal mist, dan heeft Donald De Witte duizenden reserveonderdelen liggen in zijn atelier. Net als alle soorten draad en ornamenten in alle vormen en kleurnuances. Hij ziet in één oogopslag uit welke periode een luchter dateert en zijn lievelingsexemplaren verkoopt hij alleen met pijn in het hart. In zijn bijzondere collectie zit zelfs een art deco ontwerp van Victor Horta.

“Ik had het wel even moeilijk toen de eerste gerestaureerde kroonluchters en lantaarns uit mijn atelier vertrokken”, vertelt Donald De Witte. “Zeker die vier lantaarns met glas-in-lood ramen. Het was zo spannend om die te herstellen omdat ze zo breekbaar waren. Ik had er echt een band mee opgebouwd.”

Sommige kroonluchters blijven in het atelier staan tot ze terug naar het stadhuis kunnen. De kristallen zijn netjes verpakt in keukenrol, om het geheel zitten lakens gewikkeld. “Er komen overal matte led-lampen in”, weet Donald De Witte. “Als het college beslist heeft welke precies, dan bestel ik er 650 tegelijk. Tot dit project helemaal klaar is, zal ik nog wel wat slapeloze nachten hebben. Ik ben pas echt gerust als alles hangt en brandt.”