Europa roept plastic afvalberg halt toe

Tegen 2030 moeten alle plastic verpakkingen die in de Europese Unie op de markt worden gebracht, recycleerbaar zijn, tegenover 60 procent nu. En meer dan de helft van de 26 miljoen ton plastic afval in de EU moet tegen dan gerecycleerd worden. Vandaag is dat ongeveer 30 procent. Daarvoor moet de capaciteit om te sorteren en te recycleren verviervoudigd worden in vergelijking met 2015. Dat zijn de opvallendste denkpistes die de Europese Commissie vandaag voorstelt om de milieuvervuiling door plastic aan te pakken.

Ze kondigt voor de lente ook een wetgevend voorstel aan om het gebruik van plastic wegwerpproducten, zoals rietjes, bestek en bekertjes, terug te dringen. Die zijn niet alleen moeilijk te recycleren, ze vervuilen ook de stranden en komen in de zee terecht. Na verloop van tijd vallen ze uiteen in microplastics – kleine stukjes plastic die kleiner zijn dan 5 mm – die in de voedselketen en zelfs het drinkwater belanden en een gevaar voor de gezondheid vormen.

Geen verbod op microplastics

Een verbod op producten die de schadelijke microplastics bevatten, komt er volgens ontwerpdocumenten niet. De Commissie bepleit wel een beperking ervan bij de productie van cosmetica en detergenten, via de Europese wetgeving inzake chemicaliën. Er moeten ook minimumnormen komen voor duurzame autobanden, die bij slijtage ook microplastics loslaten.

Critici zullen opmerken dat er geen rem komt op de productie van plastic. ‘Je moet niet alleen aan het einde van de keten werken, maar vooral bij de bron beginnen! Anders is het dweilen met de kranen open’, zegt Bart Staes (Groen).

De klemtoon ligt op aanbevelingen voor de nationale overheden én de industrie. Die aanpak moet Europese bedrijven aanzetten plastic producten te ontwikkelen die makkelijker recycleerbaar zijn. Die innovatie zal hen een sterkere concurrentiepositie op de wereldmarkt bezorgen en zo extra jobs creëren.

‘In de wereld van morgen is er geen plaats meer voor plastic dat niet herbruikbaar of recycleerbaar is’, zegt Ivo Belet (CD&V). ‘Het gebruik van plastic zakjes is al drastisch verminderd; nu moeten we ook de producten aanpakken die we één keer gebruiken en dan weggooien. Dit pakket is goed nieuws voor onze rivieren en zeeën, want elk jaar komt er in de EU naar schatting tot een half miljoen ton plastic afval terecht in het oppervlaktewater. Dat wordt nu eindelijk doeltreffend aangepakt.’

De Commissie stelt ook een herziening voor van de regels voor de scheepvaart, die verantwoordelijk is voor 20 à 30 procent van de vervuiling op zee. Schepen zullen vanaf 2021 een vast tarief moeten betalen voor het afval dat ze in een haven afleveren. Nu is dat nog afhankelijk van de hoeveelheid, wat ertoe kan aanzetten afval en netten te dumpen in zee. Havens zullen in betere infrastructuur moeten voorzien om dat afval op te slaan.

BUSINESSEUROPE, de in Brussel gevestigde Europese vereniging van bedrijven en werkgevers, reageert alvast positief op de voorstellen van de Commissie. 'Een belangrijke stap voorwaarts', klinkt het in een persbericht. 'We verwelkomen de nieuwe strategie, die een relatief goede afweging maakt van milieubelangen en economische belangen.' Men juicht ook toe dat de Commissie niet meteen regelgeving oplegt.

Taks op plastic?

De voorstellen van de Commissie maken deel uit van een ruimer pakket om de circulaire economie te versterken. Alles is nog urgenter geworden door een recente Chinese beslissing om niet langer plastic afval uit de rest van de wereld te recycleren. Daardoor is ook Europa verplicht meer recyclagecapaciteit te creëren en de plastic afvalberg te verkleinen.

Europees commissaris Günter Oettinger greep die Chinese beslissing vorige week aan om te pleiten voor de invoering van een Europese taks op plastic. Een concreet voorstel volgt, maar volgens nieuwswebsite Politico zou hij wel eens op immens protest kunnen botsen.

Bart Staes reageert niettemin positief. Volgens hem zou het ervoor zorgen ‘dat de vervuiler betaalt en dat er zuiniger omgegaan zal worden met plastic. Het maakt milieuvriendelijke alternatieven competitiever en het zou voor directe inkomsten in de EU-begroting zorgen.’

Ook volgens Europees parlementslid Kathleen Van Brempt ‘zou het goed zijn dat er een Europese dwingende aanpak komt en dan zou zo’n taks een goede zaak zijn. De andere optie is dat niet de vervuiler betaalt, maar gewoon stopt met vervuilen. Dat zou kunnen met een verbod op wegwerpplastics.’