"De muziekwedstrijd bestaat niet in een vacuüm": hoe het Songfestival niet apolitiek kan zijn

Ondanks de petities en de verschillende protestacties, was het volgens Hendrik Vos, professor Europese politiek aan de UGent, onwaarschijnlijk dat Israël niet zou mogen deelnemen aan het festival. "Er zijn een aantal grote Europese landen die deelnemen aan de competitie en pal achter Israël staan in zijn oorlog in Gaza. Landen als Duitsland, die bijna kritiekloos achter Israël staan, zouden dat niet toelaten"

Hoe apolitiek is het Songfestival dan echt? "Apolitiek kan men het zeker niet noemen. Als dat zo was, dan had Rusland ook na zijn inval in Oekraïne mogen deelnemen. Dat is niet het geval."

Hij vergelijkt de houding van de EBU, de vereniging van tv-omroepen die het festival organiseert, met die van de Europese Unie. "Eigenlijk spelen hier dezelfde krachtsverhoudingen als bij de EU. Als er eensgezindheid is, dan is het makkelijk om een gezamenlijk standpunt in te nemen. Maar als er verdeeldheid is, dan is dat niet zo evident." 

"Op dit moment is er binnen Europa scherpe verdeeldheid over het conflict in Gaza", gaat hij verder. "De neuzen staan niet in dezelfde richting, dat maakt het moeilijk om tegenstellingen te overstijgen." En die politieke lading kan men niet uit de weg gaan, klinkt het.  

"Het Songfestival is altijd al politiek geladen geweest", zegt ook mediaonderzoeker en Songfestivalkenner Jonathan Hendrickx. "De overwinning van Oekraïne was duidelijk politiek geïnspireerd door de Russische inval."

In die zin is de keuze om Israël wel te laten deelnemen, ondanks zijn oorlog in de Gazastrook, ook politiek geladen. "Je merkt dat het politieke debat rond deze editie in overdrive is gegaan. Aan de basis ligt een polariserend conflict met Israël in de hoofdrol." 

Een apolitiek festival is volgens Hendrickx dan ook onmogelijk. "Een Songfestival bestaat niet in een vacuüm. De landen die deelnemen hebben altijd betekenissen, connotaties en een geschiedenis die ze met zich meedragen."

"Denk aan de historische banden tussen landen als Turkije, Griekenland en Cyprus die al decennialang met elkaar overhoop liggen. Die spanningen zijn elke editie voelbaar. Of Armenië en Azerbeidzjan die elkaar altijd de minste punten geven. Dat heeft weinig te maken met de nummers die de landen insturen. Het draait om de landen op zich en hun historische achtergrond." 

"Geen standpunt innemen is eigenlijk ook een standpunt innemen", zegt Koenraad Bogaert over de houding van het Songfestival. Bogaert is politicoloog aan de Vakgroep Conflict- en Ontwikkelingsstudies van de UGent. "Men kan proberen om de politiek te negeren, maar op een bepaald punt is dat niet langer mogelijk en worden we ingehaald door de politieke realiteiten." 

Bovendien worden politiek en ideologie vaak met elkaar verward, zegt hij. "Opkomen voor de mensenrechten of een standpunt innemen ter bescherming van die rechten, wordt vaak vanuit een politiek frame benaderd, links versus rechts. Maar zeggen dat misdaden tegen de menselijkheid niet ongestraft mogen gebeuren, is een normatieve en ethische stellingname, eerder dan een puur ideologische. Dat onderscheid moet duidelijk zijn."

Dat geldt volgens Bogaert niet alleen voor de situatie in Gaza. "Conflicten woeden in Sudan, Congo, Haïti, Oekraïne. Dat zijn stuk voor stuk casussen waarbij we bewust beslissen of en hoe we daar als wereldgemeenschap op reageren."

Volgens Bogaert spelen daarnaast heel wat belangen mee achter de schermen van het Songfestival. "Kijk gewoon al naar de sponsors van het evenement. Morrocanoil, een van de grootste sponsors, is een Israëlisch bedrijf. Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat dergelijke elementen een invloed hebben."

Bogaert hoopt in ieder geval dat de discussie rond het festival een aanzet kan zijn voor een maatschappelijk debat rond schijnbaar apolitieke houdingen van bepaalde organisaties en instellingen. "Vandaag zeggen dat je als organisatie apolitiek bent, wordt onhoudbaar. Doet men dat toch, dan zal men onvermijdelijk geconfronteerd worden met de hypocrisie van de manier waarop we normen en waarden verdedigen", aldus Bogaert.