Meldpunt voor militairen met last van giftige rook

Ferre van de Nadort, een jurist en ex-beroepsmilitair, lanceert vandaag het online meldpunt www.burnpit.be. Hij moedigt militairen aan om daarop hun ervaringen en vragen te delen. “Alleen zo krijgen slachtoffers van burn-pits en blootstelling aan giftige stoffen de erkenning die ze verdienen”, zegt hij.

Eerder deze week leerde onderzoek van De Morgen dat bijna 2.000 militairen in Afghanistan zijn blootgesteld aan giftige rook uit burn-pits. Dat zijn afvalverbrandingskuilen in de openlucht. Alleen al op Kandahar Airfield, een luchtmachtbasis in het zuiden van het land, werd elke dag honderd ton afval verbrand. Boven het kamp, waar tussen 2008 en 2012 ook Belgen waren, hingen regelmatig dikke zwarte rookpluimen.

Volgens de legerleiding is er geen probleem, maar die baseert zich op een twijfelachtig onderzoek ter plaatse. Dit onderzoek uit 2011 steunt op een handvol metingen, over een periode van negen dagen, op een moment dat de wind uit de verkeerde richting blies en de burn-pits niet op volle toeren draaiden. Specialisten vinden dat het onderzoek onder de wetenschappelijke lat doorgaat. De legerleiding verweert zich door te stellen dat er tot op dit moment geen enkele klacht is binnengekomen over de burn-pits.

Van de Nadort wil de zaak verder uitspitten. De jurist is niet aan zijn proefstuk toe. Hij opende enkele maanden geleden een gelijkaardig meldpunt voor Nederlandse militairen, dat sinds de jaarwisseling 600 meldingen ontving. Een derde komt van Nederlandse militairen die denken dat ze ziek zijn geworden door rook uit burn-pits in te ademen, onder meer op Kandahar Airfield.

In de Verenigde Staten zijn duizenden Amerikaanse veteranen ervan overtuigd dat de rook uit burn-pits in en rond buitenlandse militaire kampen hun lichaam heeft aangetast. De overheid heeft er momenteel al 2.300 dossiers officieel erkend. Van de Nadort zegt er zeker van te zijn dat er ook Belgen ziek zijn geworden. “Ze werkten en sliepen naast de Nederlanders. Ze ademden dezelfde lucht”, zegt de advocaat.

Van de Nadort stelt dat zijn meldpunt geen commercieel doel heeft. Hij is niet van plan om rechtsbijstand te leveren aan Belgische militairen - wat hij in Nederland wel doet. “Ik wil in België zo veel mogelijk informatie verzamelen en beschikbaar stellen”, zegt Van de Nadort. Hij hoopt te kunnen samenwerken met de legervakbonden om individuele dossiers verder te begeleiden.

De grootste legervakbond ACMP verzamelt intussen ook getuigenissen. De bond maakt zich zorgen over de gezondheidsrisico's verbonden aan de burn-pits. In een persbericht beschuldigde de vakbond de legerleiding dinsdag van schuldig verzuim. “Het is alsof men wil weglopen van zijn verantwoordelijkheid. Wat kan je dit anders noemen dan schuldig verzuim tegenover je eigen mensen. Diezelfde mensen die in naam van het beschermen van onze samenleving werden opgedragen om gevaarlijke missies uit te voeren.”

Het Belgisch leger vindt het voorlopig niet nodig om zelf een officieel meldpunt op te richten. De Amerikaanse en Nederlandse krijgsmachten hebben dat wel - na aanhoudende publieke druk. De persdienst van het leger benadrukt wel dat militairen met vragen over hun gezondheid altijd terechtkunnen bij de arbeidsgeneeskundige dienst. Die staat in voor de opvolging van hun medisch dossier. Voor en na elke buitenlandse operatie moeten militairen een bloedtest afleggen. Die stalen worden bijgehouden in de serotheek van het Militair Hospitaal en zijn ook opvraagbaar indien dat nodig zou zijn.

De Nederlandse krijgsmacht maakte donderdag bekend dat ze een extern onderzoeksbureau inschakelt om het gezondheidsrisico gerelateerd aan burn-pits te onderzoeken. Bestudering van 46 studies en rapporten over de burn-pits geeft “geen eenduidig beeld”. Wel wordt in een aantal onderzoeken een verhoogd risico op luchtwegklachten gevonden.