Best met trein of vliegtuig op reis? Vergelijk hier milieu-impact en kostprijs voor 24 Europese bestemmingen

Hoeveel kost een reis vanuit ons land naar een grote Europese stad? En welke milieukosten staan daartegenover? Dat berekende het onafhankelijke Leuvense studiebureau Transport & Mobility Leuven (TML) op vraag van de milieu-organisatie Bond Beter Leefmilieu (BBL). Het vergeleek daarbij de prijzen én de milieu-impact van de trein en het vliegtuig. 

Het is een opvolgstudie van eerder onderzoek uit 2022. Toen werd alleen de klimaatimpact van die reizen onderzocht. In deze nieuwe studie worden ook de stikstofuitstoot (NOx) en de geluidshinder meegenomen, samen met de klimaatimpact.

Het studiebureau drukt die milieu- en klimaatimpact uit in een bedrag in euro's. Dat bedrag geeft aan hoeveel het zou kosten om de veroorzaakte milieuschade te herstellen. TML gebruikte daarvoor rekenmethodes die ook de Europese Commissie en het Europees Milieuagentschap toepassen.

Wat blijkt: gemiddeld is de milieu- en klimaatimpact van zo’n Europese vliegtuigreis 5 keer hoger dan een treinreis (56 euro tegenover 11 euro).

Achter die gemiddelden zitten soms wel grote verschillen, afhankelijk van de bestemming. Hoe korter de vliegtuigreis, hoe hoger de milieukosten en hoe milieuvriendelijker de trein in vergelijking is. 

Dat komt doordat de grootste milieu-impact van een vliegtuigreis plaatsvindt bij het opstijgen en landen. Het stoot dan het meest CO2 en stikstof uit en veroorzaakt ook de meeste geluidshinder voor omwonenden. Neem je het vliegtuig van pakweg Brussel naar Parijs, dan maakt het stijgen en landen in verhouding een groter deel uit van de reis dan als je van Brussel naar Barcelona vliegt.

Amsterdam spant de kroon: daarvan is de milieu-impact per trein 13 keer lager dan een vliegtuigreis. Maar ook sporen naar Londen, Manchester, Parijs en Wenen is 9 keer milieuvriendelijker dan het vliegtuig.

Het verschil tussen vliegtuig en trein is het kleinst voor Carcasonne, maar zelfs daar is het vliegtuig nog steeds 3 keer belastender voor het milieu dan de trein.

Dat grote verschil in milieu-impact is niet altijd te zien aan de ticketprijzen. Gemiddeld is de trein 1,4 keer duurder dan het vliegtuig als je 3 maanden op voorhand boekt. Maar ook daar zijn er onderlinge verschillen.

De bestemmingen Wenen en Edinburgh springen eruit. Een treinticket is 4 keer duurder dan een vliegtuigticket, terwijl de milieu-impact van de trein respectievelijk 9 en 5 keer lager is dan een vliegtuigreis.

Maar er zijn ook bestemmingen waar de milieuvriendelijkste optie amper meer geld kost, of zelfs goedkoper is.

Zo weerspiegelt de ticketprijs voor Amsterdam het meest de milieu-impact. Het is veruit het meest belastende traject per vliegtuig. Daarvoor betaal je 148 euro voor een vliegtuigticket tegenover 29 euro voor een treinticket.

Voor bestemmingen als Londen, Genève, Praag, Lyon, Toulouse, Marseille en Nantes kost het vliegtuig quasi evenveel als de trein als je 3 maanden op voorhand boekt. Soms is de trein net iets duurder, soms het vliegtuig, maar nooit meer dan een tiende van de totaalprijs.

Voor BBL liggen daar mogelijkheden, bijvoorbeeld door zakenreizen te verschuiven van het vliegtuig naar het spoor. Tegen kleine of zelfs geen meerkosten kan de milieu-impact van die reizen gevoelig naar beneden.

Verder blijkt uit de studie dat de luchtvaart in verhouding meer gesubsidieerd wordt dan het spoor, terwijl de milieu-impact daar veel hoger ligt. 

Zo hoeft de luchtvaart in ons land geen accijnzen voor kerosine te betalen, zijn er verschillende btw-gunstregelingen en is de inschepingstaks gemiddeld goedkoper dan in de buurlanden. Europees krijgt de sector ook de helft van zijn uitstootrechten gratis in het kader van de koolstofmarkt ETS, al eindigt dat voordeel in 2026.

TML schat dat de personenluchtvaart in ons land op die manier jaarlijks 665 miljoen euro aan directe en indirecte subsidies krijgt. Dat ligt in de lijn van een eerdere studie van de milieukoepel Transport & Environment. Die schatte het bedrag voor de luchtvaart op 700 miljoen euro per jaar, het zesde hoogste bedrag van alle EU-lidstaten.

Tegenover die honderden miljoenen voor de luchtvaart staan "maximaal enkele miljoenen" voor het internationale personenvervoer per spoor, zegt TML nu.

"Een groot deel van de Belgen vliegt niet, en toch betaalt iedereen mee aan de subsidies voor veelvliegers", merkt Naomi Cambien (BBL) op. "Ondertussen blijven de emissies van de luchtvaart verder toenemen, terwijl we wel grote klimaatinspanningen vragen aan alle huishoudens voor verwarming en wegtransport."

Het klopt dat de luchtvaart een van de sectoren is die de volgende jaren verder hoopt te groeien, terwijl de opties voor uitstootbeperking beperkt zijn. De sector hoopt dat nieuwe technologieën zoals de biologische brandstof SAF of waterstof in de toekomst soelaas kunnen brengen. Maar die staan momenteel nog in de kinderschoenen.

De sectororganisatie ICAO maakt zich sterk dat de luchtvaart in 2050 klimaatneutraal zal zijn. Toch is de verwachting dat het aandeel van de luchtvaart in de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen op de korte en middellange termijn zal toenemen, naarmate de inwoners van ontwikkelende landen meer gaan reizen.

Daarom vraagt BBL een "duidelijk klimaatkader" voor de luchtvaart, met een CO2-plafond voor de Belgische luchthavens en de aanpak van alle milieu-effecten.