Steenrijk Saoedi-Arabië duldt geen kritiek: Zweden en Canada weten er alles van

Zweden: snel einde van wapendeal

De Zweedse regering wekte in 2015 de toorn van Riyad na kritiek van minister van Buitenlandse Zaken Wallstrom op de lijfstraf voor de vastgezette Saoedische blogger Raif Badawi en de shariawetgeving in het vorstendom. De zaak escaleerde toen Saoedi-Arabië met succes wist te voorkomen dat Wallstrom een vergadering van de Arabische Liga zou toespreken over democratie en mensenrechten.

Stockholm reageerde hierop door een wapendeal van vele honderden miljoenen dollars, die in 2005 was gesloten, te verscheuren. De Saoediërs reageerden snel door hun ambassadeur terug te roepen en Zweedse visa-aanvragen niet meer in behandeling te nemen.

Maar een jaar later probeerde premier Löfven de schade alweer te herstellen. Samen met Marcus Wallenberg, topman van het investeringsbedrijf dat Saab bezit, bezocht hij Saoedi-Arabië om te praten over nieuwe handelscontracten. Saab was betrokken bij de verscheurde wapendeal.

Wallenberg was faliekant tegen het schrappen van de wapenverkoop. Samen met andere ondernemers waarschuwde hij voor de economische gevolgen van het conflict met de Saoediërs. Maar minister Wallstrom ontkende een jaar later dat de ruzie Zweden veel geld had gekost vanwege de Saoedische strafmaatregelen. ‘Wij ondervonden geen negatieve economische gevolgen en onze relatie met Saoedi-Arabië is goed’, aldus haar woordvoerder in 2016.

Voor de Zweedse wapenfabrikanten was de ruzie echter niet goed. Begin dit jaar bleek uit cijfers dat de Zweedse militaire export in 2017 met 2 procent was gestegen tot zo’n 1,2 miljard euro. Maar aan het Saoedische leger werd in dat jaar voor een minimaal bedrag aan militair materieel geleverd.

Canada: huiverig om Saoedi’s te straffen

Net als het geval was met Zweden, kwam ook de Canadese ‘bemoeienis’ met de mensenrechtensituatie in Saoedi-Arabië dit land duur te staan. In augustus bekritiseerde het ministerie van Buitenlandse Zaken in Ottawa de arrestatie van diverse mensenrechtenactivisten. Onder hen was Samar Badawi, de zus van de vastgezette blogger Raif Badawi, die zich inzet voor verbetering van de positie van vrouwen in Saoedi-Arabië.

Riyad kon de ‘ernstige bezorgdheid’ van de regering-Trudeau over de arrestaties niet waarderen. In plaats van de vrouwenactivisten vrij te laten, besloten de Saoediërs de Canadese ambassadeur het land uit te wijzen. Ook werden handelsovereenkomsten opgeschort en werd de ambassadeur in Ottawa teruggeroepen. Riyad kondigde ook aan te werken aan een plan om Saoedische studenten in Canada onder te brengen in andere landen.

Maar de Canadese regering gaf geen krimp. ‘Laat mij heel duidelijk zijn: Canada zal altijd opkomen voor de mensenrechten’, aldus minister van Buitenlandse Zaken Freeland. Premier Trudeau volgde echter niet het Zweedse voorbeeld door de verkoop van wapens aan het Saoedische leger stop te zetten. 

Die strafmaatregel zou Ottawa namelijk teveel geld gaan kosten. De verkoop van 900 pantserwagens aan de Saoedische landmacht, waarmee Trudeaus voorganger in 2014 akkoord ging, levert de Canadese defensie-industrie maar liefst tien miljard euro en drieduizend banen op.

Wij moeten ons aan gemaakte afspraken houden, betoogde de premier. ‘Canada’s woord moet iets betekenen in de internationale gemeenschap’, aldus Trudeau die sindsdien probeert het conflict niet verder te laten escaleren. De Saoediërs maken nu handig gebruik van de zwakke positie van de Canadezen. Vorige maand besloot Riyad de ruzie zelfs op te voeren. 

‘Wat zijn wij, een bananenrepubliek?’, vroeg de Saoedische minister van Buitenlandse Zaken Adel al-Juebir zich af. ‘De oplossing is heel makkelijk: bied je excuses aan en zeg dat je een fout hebt begaan.’ Ook in de Khashoggi-zaak probeert Trudeau geen olie op het vuur te gooien. Hij zei tot nu toe ‘echt bezorgd’ te zijn over de verdwijning van de journalist.