Theresa May: een verhaal van meedogenloze rivalen en blunders

WAT VOORAFGING: Een erg emotionele Theresa May heeft vrijdag aangekondigd dat ze op 7 juni opstapt, na bijna drie jaar aan het roer van het land te staan.

Toen May in juli 2016 David Cameron opvolgde als premier, haalden velen opgelucht adem. Ze leek de beste optie om het land door de Brexit te leiden. Hoewel ze in het referendum tegen de exit had gestemd, beloofde ze de wil van het volk uit te voeren. Aanvankelijk dacht iedereen dat het met haar wel zou loslopen. Als iemand de onderhandelingen over de scheiding met Europa tot een goed einde kon brengen, was het wel May, volledig opgetrokken uit plichtsbesef en geen opportunistische tafelspringer zoals Boris Johnson of Michael Gove.

Maar snel groeide, zeker in Brussel, de argwaan en de frustratie. May slaagde er maar niet in een coherent Brexitplan naar voren te schuiven. Het bleef bij de nietszeggende oneliner Brexit means Brexit. En terwijl de Brusselse onderhandelaars hun onderhandelingsschema’s al klaar hadden, was het wachten op een teken van leven uit Londen.

Harde Brexit

Toen ze eindelijk in actie schoot, bleek May niet opgewassen tegen de taak. De ene politieke blunder volgde op de andere. Omdat ze weinig vertrouwen had in veel van haar partijgenoten – gezien het hoge testosterongehalte bij veel van hen valt daar iets voor te zeggen – bedisselde ze haar Brexit-strategie binnen een kleine groep van gelijkgezinden, die ook geen hoge pet ophadden van de traditionele Tory-kliek.

Maar toen ze haar eerste echte Brexit-speeches hield, bleek May voor een harde Brexit te gaan, zij het wel met een duidelijke deal met de EU. Het VK moest uit de douane-unie en uit de interne markt en het Europees Hof van Justitie mocht niets meer te zeggen hebben op Britse bodem. In Brussel werden de veiligheidsriemen aangetrokken én de rangen gesloten. May botste op een collectief van 27 eensgezinde lidstaten die pal achter Ierland gingen staan. Tot haar grote frustratie is die eenheid steeds overeind gebleven.

May stapelde de fouten op. Ze activeerde artikel 50 van het Verdrag van Lissabon, waardoor de klok begon te tikken. Precies twee jaar kregen de Britten om de scheiding te regelen en een nieuw handelsakkoord met de EU uit te dokteren. Brussel bekwam bovendien dat eerst de scheidingsmodaliteiten geregeld moesten worden, voor er over de toekomstige relatie gesproken kon worden. May twijfelde en talmde. Theresa Maybe werd haar bijnaam.

Toen beging ze de grootste fout uit haar politieke carrière. Ze riep vervroegde verkiezingen uit. Op zich was die zet verdedigbaar. In 2017 was ze populair geworden, mede dankzij Jeremy Corbyn die maar bleef zeuren over de socialistische heilstaat die hij wilde creëren. May wist dat ze in het Lagerhuis een grote meerderheid nodig had om haar Brexit-deal goedgekeurd te krijgen. Voor de harde brexiteers zou het immers nooit goed genoeg geweest zijn.

Maar één zaak had ze helemaal verkeerd ingeschat: ze bleek geen campagnedier. Ze kon de mensen niet begeesteren. Theresa Maybe werd Theresa Maybot, omdat ze communiceerde als een robot. De verkiezingen werden een grote flop. In plaats van haar meerderheid te verstevigen, verloor ze die en werd ze meer dan ooit overgeleverd aan de grillen van haar partijgenoten en aan Labour. May werd a lame duck.

Dead woman walking

Bijna twee jaar werd over het ontslag van May gespeculeerd. Toen ze zich in juni 2017 volledig verkeek op vervroegde verkiezingen, werd ze door haar voormalige collega George Osborne – hij werd door haar keihard aan de kant geschoven – ‘a dead woman walking’ genoemd. Het was slechts een kwestie van tijd of de harde brexiteers zouden haar een kopje kleiner maken, was de inschatting van Osborne. Velen dachten er net zo over. Tientallen keren werd de paleisrevolutie voorspeld – het werd zelfs een running gag in Westminster – maar toen de vertrouwensstemming er echt kwam, in december vorig jaar, bleek May veel sterker in het zadel te zitten.

Psychologen van de koude grond wijzen er graag op dat ze de dochter van een dominee is en dat ze al op haar twaalfde politicus wilde worden. Het moet haar ongelofelijke doorzettingsvermogen verklaren. Al zijn er veel simpelere verklaringen voor het feit dat ze zo lang kon aanblijven. Het waren gewoon de omstandigheden die haar in het zadel hebben gehouden. Binnen de Conservatieve partij was May lang de minst slechte optie.

Maar uiteindelijk beseften ook haar laatste medestanders in de partij dat zij het belangrijkste obstakel was geworden om een doorbraak te forceren in het Brexit-dossier. Dat heeft ze nu eindelijk zelf ook ingezien. Ze keert terug naar haar thuisbasis Maidenhead, waar ze nog altijd populair is. Haar opvolger moet de Brexit-chaos oplossen. Of hij/zij daar zal in slagen, blijft koffiedik kijken. Een snelle doorbraak ziet niemand. Tenzij de nieuwe premier radicaal voor een harde Brexit kiest.