Is opvoeden moeilijker dan vroeger? "Een huisvrouw in de jaren 80 was minder met de kinderen bezig dan werkende moeders nu"

"Opvoeden is op zich niet moeilijker dan in de jaren 60, 70 en 80, maar de omstandigheden waaronder we kinderen grootbrengen zijn complexer geworden", vertelt pedagoog Philippe Noens van de Odisee Hogeschool in De Ochtend eerder deze week. "Denk maar aan de openbare weg die drukker is geworden, en de kwaliteit van de Vlaamse fietspaden die te wensen overlaat."

Herkenbaar voor Arlette (75) en Etienne (77) uit Lede, die samen 3 kinderen hebben grootgebracht tijdens de jaren 80. "Vroeger konden kinderen volop buitenspelen, maar nu is de straat een gevaarlijke omgeving geworden door de vele auto’s en e-steps", zegt Arlette. "En als onze kinderen een hobby wilden uitoefenen, moesten ze er zelf zien te geraken. Constant taxichauffeur spelen, dat deden wij niet."

Ook de digitalisering speelt volgens de pedagoog een belangrijke rol. "Schermgebruik en de rol van sociale media staan volgens de recentste gezinsenquête van de Vlaamse overheid in de top 3 van zorgen van ouders", legt hij uit.

Bovendien zorgen al die apps ervoor dat het tempo waaraan we leven, werken en dus ook opvoeden nu een pak hoger ligt. "De ouders van nu zijn mensen die zelf nog deels zijn opgegroeid zonder gsm of met een Nokiaatje zonder 4G, maar ze moeten wel constant bereikbaar zijn."

Daar kan Shamisa (35), mama van Onai (10 maanden) van meespreken. "Door de bitcare-app van de kinderopvang, kan je tot op de minuut weten wanneer de pamper van je kind vervangen wordt", vertelt ze. "Ik krijg daar vooral stress van. Ik hoor wel hoe het geweest is wanneer ik mijn zoontje ga ophalen. Sommige ouders zijn daar wél heel intensief mee bezig, merk ik."

Niet alleen de omstandigheden zijn veranderd. We zijn volgens pedagoog Noens ook anders gaan nadenken over opvoeden. "Voor onze (groot)ouders hoorde opvoeden er gewoon bij, net als koken", vergelijkt de docent. "Geloof het of niet, maar een huisvrouw in de jaren 80 was minder met de kinderen bezig dan werkende moeders nu."

"Een thuisblijvende moeder deed de was en de plas, maar ging daarnaast niet spontaan zitten spelen met haar kroost en huiswerkjes verbeteren", legt Noens uit. "Ook al was de gelijkheid tussen man en vrouw veel verder zoek, haar leven verliep wel minder hectisch dan nu."

Het voorbeeld van Noens is herkenbaar voor Arlette. "We besteedden inderdaad minder tijd aan onze kinderen", vertelt ze. "En we stelden ons veel minder vragen bij hun opvoeding. Op school kregen we wel eens een infosessie van het PMS (nu CLB, red.) maar daar bleef het dan ook bij. Wij kregen vooral tips van onze eigen ouders. Zij leefden ook allemaal in de buurt en waren sterk betrokken bij de opvoeding van hun kleinkinderen."

"Wij hadden het destijds ook veel meer voor het zeggen thuis", vult haar man Etienne aan. "'Waarom?' was 'daarom'. We zaten niet met schuldgevoelens omdat we niet aan bepaalde vragen of verwachtingen van onze kinderen konden voldoen. Ik heb de indruk dat dat bij ouders vandaag toch moeilijker ligt."

De tijd die we actief voor onze kinderen reserveren was volgens een Nederlands gezinsrapport in 2011 al verdubbeld sinds 1980. En de cijfers van tijdsbesteding met onze kinderen blijven jaar na jaar stijgen. Al is het ook anno 2024 nog steeds de moeder die de meeste balletjes in de lucht houdt.

Vandaag zijn moeders ongeveer 14 uur per week actief met hun kinderen in de weer, bij vaders is dat maar 6 uur. "De moderne vader blijft wel wat een façadevader", aldus Noens. "Hij helpt veel in het huishouden en heeft goede bedoelingen, maar de meeste taken en het denkwerk over vers brood of cadeautjes voor een verjaardag belanden toch nog steeds bij de vrouw. Niet voor niets is ruwweg 75 procent van de deeltijdse werkers een vrouw."

"Mijn vriend Jeroom (32) doet zijn best, maar het geheugen en gewicht van een gezin liggen toch vooral bij mij", stelt ook Shamisa vast. "En als je daarnaast ook nog moet werken, sporten, gezond eten, je relatie en vriendenkring moet onderhouden… dan zit de week al snel overvol."

Al speelt ook haar omgeving hier een rol in. "De kinderopvangbegeleidster belt toch liever met mij dan met hem."

Toch creëren sommige moeders en ouders in het algemeen ook deels zelf die stress. "Nu is er veel meer kennis over de ontwikkeling van kinderen, wat op zich een goede zaak is. Goed ouderschap betekent vandaag de dag steeds meer op de hoogte zijn van die ontwikkeling en het reilen en zeilen van je kinderen", aldus de gezinswetenschapper.

"Zo laten ouders hun kinderen niet alleen zwemles volgen, ze willen ook nog eens alles goed kunnen volgen vanuit de cafetaria. Sommige ouders hebben al een slecht geweten als ze eens een keertje niet weten waar hun kind juist uithangt. Door de lat zo hoog te leggen, gaat de essentie van opvoeden verloren."

"De druk voor nieuwe ouders is inderdaad enorm", stemt Shamisa in. "Een huisbezoek van Kind en Gezin voelt soms meer als een test dan een ondersteunend moment in een onzekere periode. Je wordt beoordeeld op hoe het bedje van je kind erbij ligt, of je borstvoeding geeft, welke flesjes je gebruikt... Ook vrienden en zelfs onbekenden op de bus spreken je over je opvoedingsmethodes aan: Is je kindje wel gezond? Heeft het de juiste melk op? Is alles suikervrij? Je kan de lijst gewoon niet bijhouden."

Dat velen aan dat ideaalbeeld van de perfecte ouder proberen te voldoen, weten ook de vele zelfverklaarde opvoedingscoaches. "Opvoeden van jonge kinderen is tegenwoordig 'big business' met allerhande webinars, boeken en online cursussen", benadrukt Noens.

Wat de docent ook stoort, is hoe woorden als 'trauma' en 'toxische stress' steeds meer de gewone opvoedingstaal binnendringen. "We moeten er niet flauw over doen, bepaalde extreme omstandigheden kunnen wel degelijk sporen nalaten in het leven van de kinderen." Veel stress, door bijvoorbeeld huiselijk geweld of financiële problemen, kan zowel de foetus als het opgroeiende kind schaden.

Maar je kind achterlaten op de crèche is niet traumatiserend, stelt de pedagoog. "Je kleintje moet alleen nog wat wennen aan de nieuwe omgeving, en dat is perfect normaal. We moeten opvoeden niet gaan bekijken vanuit de bril van extreme omstandigheden. Die zijn er helaas, maar ze zijn niet de norm."

Misschien is dat deels ook doordat we met zijn allen te negatief zijn gaan praten en schrijven over het ouderschap. "Er gaat te veel aandacht naar alles wat kan mislopen. Terwijl de meeste mensen het best goed doen. Uit de gezinsenquête blijkt dat het overgrote deel van de ouders graag met de kinderen bezig is en opvoeden verrijkend vindt. We zouden ook kunnen focussen op hoe tof het wel niet is om samen met jong en oud een huishouden te delen."

Opvoeden draait volgens de onderzoeker dan ook om zoveel meer dan het stimuleren van de cognitieve en emotionele vaardigheden van je kinderen. "Het gaat om het doorgeven van jouw leefwereld." En dat proces verloopt eigenlijk vanzelf.

Ook daarin moet je keuzes maken. "Zo heb ik mijn zoon ingeschreven in de jeugdbeweging, omdat ik hem dat stukje van de wereld wil laten ervaren. Maar dan kan hij op datzelfde moment niet naar de voetbaltraining. En geef ik hem wel of geen gsm? Laat ik hem wel of niet met de fiets naar school gaan op die drukke weg?"

Daarnaast kan ook de overheid een positievere rol gaan spelen in het gezinsleven. "Zaken als gratis schoolmaaltijden aanbieden of een verplicht aantal dagen kinderopvang doorvoeren, zijn nobele ideeën vanuit een gelijkekansendiscours."

Toch vertrek je daarmee wel vanuit wantrouwen tegenover de ouders volgens de onderzoeker. "Als je hen vanuit het beleid wil ondersteunen, zorg dan voor de juiste basisinfrastructuur: toegankelijke gezondheidszorg, kwalitatieve kinderopvang, toffe buurtscholen zonder wachtlijsten…"

Tot slot moeten we ook meer inzetten op voldoende ontmoetingsmomenten tussen de ouders. "Papa’s en mama’s hebben nood aan ervaringen uitwisselen met andere ouders. Dat blijkt uit verschillende studies. Het ontmoetingsmoment na een info-avond over opvoeden is veel belangrijker dan de info zelf."

Het lokaal beleid kan daarbij helpen door plekken te voorzien waar kinderen samen kunnen spelen. "Dan denk ik bijvoorbeeld aan een extra speelkamer in de spelotheek. Daar kunnen ook de ouders elkaar ontmoeten en een netwerk van gelijkgezinden uitbouwen. Samen staan we sterker in de opvoeding van onze kinderen."