De komst van een Spitzenkandidat moet de Europese verkiezingen aantrekkelijker maken
Vraag burgers de Europese Unie in trefwoorden te vatten en er volgen typeringen als 'ver weg' en 'ongrijpbaar'. Het is een oud probleem dat steeds nijpender is geworden naarmate Europa verder doordrong in ieders leven. Het Europees Parlement (EP) is nu een offensief begonnen om de kloof te verkleinen. Een krachtmeting met de regeringsleiders dreigt, bleek op de EU-top.
'Er heerst enorme onvrede onder de burgers. Zij houden niet van een bureaucratisch Europa', zei EP-voorzitter Antonio Tajani. De Spitzenkandidat moet uitkomst bieden. Hierbij wijzen alle partijen in het EP een topkandidaat aan voor de Europese verkiezingen. De kandidaat van de partij met de meeste stemmen wordt in principe voorzitter van de Europese Commissie. Tajani: 'Indirect bepalen de kiezers wie de Commissievoorzitter wordt.'
Behalve om democratie gaat het om macht. Altijd bepaalde de raad van regeringsleiders in achterkamertjes wie Commissievoorzitter werd. In 2014 drukte het EP het Spitzenkandidatensysteem er door. De (christendemocratische) Europese Volkspartij won de verkiezingen en haar topkandidaat Jean-Claude Juncker ging de Commissie leiden. Na veel gesputter legden de leiders zich er bij neer.
Voor de Europese verkiezingen van 2019 wil het EP dezelfde procedure. Het dreigt elke kandidaat voor het voorzitterschap te verwerpen die niet Spitzenkandidat is geweest. Op een persconferentie van Tajani vielen woorden als 'casus belli' en 'oorlog tussen de EU-instellingen'.
Sommige leiders verzetten zich tegen het 'automatisme' waarmee de topkandidaat van de partij die de Europese verkiezingen wint Commissievoorzitter wordt. Zij willen invloed houden op de benoeming. Volgens EU-president Donald Tusk, de vertegenwoordiger van de lidstaten, is het democratischer als leiders en EP dat samen beslissen, in plaats van alleen het parlement.
Burgers houden niet van een bureaucratisch Europa
Pikant aan de positie van de leiders is dat zij zelf een direct mandaat hebben van de kiezers in hun land, maar moeite houden burgers meer invloed te geven in Europa. Zij zijn huiverig voor 'politisering' van de Commissie. Als de voorzitter daarvan een democratisch mandaat krijgt, zou dit ambtelijke orgaan kunnen uitgroeien tot een (rivaliserende) Europese regering. En dat willen velen niet in de eeuwige machtsstrijd tussen de lidstaten en Brussel.
In de ontwikkeling van lam naar leeuw is het EP er nog lang niet. In 2014 stond topkandidaat Juncker op geen enkele kieslijst. Zelfs zijn eigen Luxemburgers konden niet op hem stemmen. Ook werd de trend dat de opkomst bij de Europese verkiezing- en steeds verder daalt, niet gestopt.