Streven naar een sociale mix op school is noodzakelijk

In Zeno (DM 23/6) laat Wouter Duyck zijn licht schijnen over het Vlaamse onderwijs en stelt hij terecht dat de sociale lift stuk is. Zijn analyse van wat er fout gaat en hoe dit te verhelpen, is helaas gebaseerd op een foute interpretatie van cijfers en negeert gevestigd onderzoek.

De toon wordt meteen gezet door het streven naar gelijke kansen gelijk te stellen aan een 'gelijkheidsfixatie'. Maar er is een onderscheid tussen gelijkheid en gelijke kansen. Het is dit laatste waar het om gaat. Kinderen uit zwakkere sociale milieus of met een migratieachtergrond hebben minder kans om goed te presteren en uiteindelijk hoger onderwijs te volgen. We hebben voldoende kennis uit degelijk onderzoek om te weten hoe dit komt.

De voorschoolse voorzieningen doen er vooreerst inderdaad toe. In geen enkel land gaan meer kinderen naar de kleuterschool dan bij ons: 82,2 procent van de tweejarigen en 99 procent van de vijfjarigen. Bij vijfjarigen is er geen verschil naar nationaliteit. Toch moet de ongelijke aanwezigheid ons wel zorgen baren. Oorzaken zijn een gebrek aan integratie van zorg en leren bij de jongste kleuters, aan kwaliteitsvolle interactie in de kleuterklas en de kloof met ouders. In een project in negen pilootzones wordt met succes de kleuterparticipatie verhoogd door nauwer met de ouders samen te werken en een vertrouwensband op te bouwen. Dat blijkt efficiënter dan dwangmaatregelen en boetes.

Een tweede rode draad in de verklaringen is de afstand tussen wat kinderen van thuis uit meekrijgen aan attitudes, (taal)competenties, verwachtingen, waarden, enerzijds, en wat op school wordt verwacht, anderzijds. Deze afstand kan worden overbrugd, bijvoorbeeld door huiswerk te vervangen door begeleid werken op school.

Falers

Daarnaast leiden systeem- en schoolkenmerken tot ongelijke kansen. Het meest duidelijke voorbeeld zijn de hiërarchische onderwijsvormen in het secundair onderwijs, samen met een vroege studiekeuze. Bij de overgang van primair naar secundair onderwijs maken leerlingen uit zwakkere sociale milieus bij gelijke prestaties minder kans terecht te komen in richtingen die leiden naar hoger onderwijs. Deze richtingen worden bovendien maatschappelijk minder gewaardeerd, iets waar deze leerlingen zich heel goed bewust van zijn. In deze richtingen voelen ze zich minder betrokken bij een systeem dat hen als falers typeert, en zetten zich zelfs af tegen de school. Het vroege scheiden van leerlingen in hiërarchische studievormen is nefast voor hen in de maatschappelijk minst gewaardeerde onderwijsvormen. En laten dit, door de sociaal bepaalde studiekeuze, net kinderen zijn uit sociaal zwakkere milieus.

De socio-economische samenstelling van een school heeft op zich een impact op de prestaties van de leerlingen. In het basisonderwijs heeft de etnische samenstelling veel minder invloed op de prestaties dan de sociaal-economische context. Nochtans krijgen die etnische factoren meer aandacht in het publieke discours. Sociale mix wordt ten onrechte herleid tot het streven naar etnische mix. En die mix trekt men dan in twijfel omdat leerlingen met verschillende achtergrond toch niet met elkaar zouden omgaan. 

Pamflet

Streven naar sociale mix is nochtans geen kwestie van idealisme, maar gebaseerd op uitgebreid internationaal onderzoek. Opdat jongeren zouden kunnen omgaan met leeftijdgenoten met een andere achtergrond, moeten die in de eerste plaats in de nabije omgeving aanwezig zijn. Ook als het geen voldoende voorwaarde is, is het wel een noodzakelijke voorwaarde. En dit geldt vooral voor autochtone jongeren. Als we de ontwikkeling van een gesegregeerde samenleving willen verhinderen, moeten we blijven inzetten op een sociale mix op school, en vooral de sociale segregatie in scholen niet zelf organiseren.

Het onderwijs verdient beter dan een anekdotisch, ideologisch pamflet. Laten we liever op basis van ernstig pedagogisch, taalkundig en onderwijssociologisch onderzoek de discussie voeren over hoe élk kind maximale ontplooiingskansen krijgt.