Meer dan twee jaar na het brexitreferendum zet Europa zich schrap voor een 'no-deal'-scenario
Het is een wrang soort eensgezindheid die de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk opeens laten zien in het brexitdrama. Te midden van al hun meningsverschillen zijn beide partijen het over één ding roerend eens: ze moeten zich schrap zetten voor een vechtscheiding, zonder overeenkomst over hoe het verder moet na 29 maart.
Over zo’n ‘no deal’-scenario werd tot nu toe in Brussel slechts in besmuikte termen gesproken. Dat is sinds donderdag voorbij. De Europese Commissie trekt keihard aan de alarmbel. “De voorbereidingen moeten onmiddellijk worden geïntensiveerd, op alle niveaus, rekening houdend met alle mogelijke uitkomsten”, staat in een donderdag gepubliceerd brexitdocument dat bijna leest als een brandbrief.
De brexitonderhandelingen lopen van meet af aan stroef. Bovendien neemt de verdeeldheid binnen de Conservatieve partij van premier May eerder toe dan af, terwijl de tijd begint te dringen. Ook aan de andere kant van het Kanaal worden de geesten rijp gemaakt voor de hardst mogelijke brexit. Die geluiden zijn inmiddels ook een stuk bezorgder dan de strijdkreet ‘geen deal is beter dan een slechte deal’ lange tijd deed vermoeden.
De Europese Commissie geeft tal van voorbeelden van problemen die zich vanaf 30 maart kunnen voordoen
De Europese Commissie geeft tal van voorbeelden van problemen die zich vanaf 30 maart kunnen voordoen: opstoppingen bij EU-grenzen en -havens vanwege douaneformaliteiten, gedoe met vergunningen en licenties, de import van (huis)dieren en dierproducten die van de ene op de andere dag ingewikkelder wordt, strubbelingen met communicatiesystemen en databanken waarvan de Britten losgekoppeld moeten worden.
Onvoorspelbaar
Die kwesties zullen zich sowieso voordoen vanwege de brexit, ook als er over een paar maanden een mooi akkoord ligt. Maar er is een groot verschil met een ‘no deal’-scenario. Bij een akkoord zal er niet zo veel veranderen tot 1 januari 2021. Beide partijen zijn eerder namelijk een overgangsperiode overeengekomen tot die datum. Daarin blijft het VK virtueel nog EU-lid (al mag het niet meer meepraten in Brussel).
Maar als de onderhandelaars er niet uitkomen, gaat ook die overgangsperiode niet door. De Britten vallen dan op 29 maart, om middernacht Belgische tijd, in één klap zonder parachute uit de EU.
De gevolgen zullen groot zijn, en onvoorspelbaar bovendien: iets dergelijks heeft zich in betrekkingen tussen landen nooit eerder voorgedaan. Alleen al het lot van de ongeveer drie miljoen EU-burgers in het VK is ongewis. De principe-afspraken over hun rechten die in een eerder tussenakkoord zijn gemaakt, vervallen eveneens bij een ‘no deal’.
Critici denken dat de EU aanstuurt op een rampscenario om de Britten een lesje te leren
Uit de tekst van de Europese Commissie blijkt dat Brussel zich zorgen maakt over de voorbereidingen op dit scenario in sommige lidstaten. Nederland wordt opgevoerd als een van de voorbeeldlanden: op de website brexitloket.nl kunnen bedrijven via een ‘impact scan’ zien wat hun te wachten staat.
“Hoewel de terugtrekking van het Verenigd Koninkrijk zich lijkt af te spelen op een abstract niveau, zullen de gevolgen zeer tastbaar zijn voor burgers, vakmensen en zakenlieden”, waarschuwt de commissie.
Critici denken dat de EU aanstuurt op een rampscenario, om de Britten een lesje te leren en als afschrikking voor andere lidstaten. “Voorbereidingen voor de slechtst mogelijke uitkomst zijn geen teken van wantrouwen in de onderhandelingen”, verweert de commissie zich. “De commissie zet alles op alles om een akkoord te bereiken. De uitkomst van de onderhandelingen laat zich echter niet voorspellen.”