Studie: neanderthalers maakten vuur met stenen werktuigen
Werktuigen van 50.000 jaar oud suggereren dat de moderne mens niet de enige was die zich de kunst van het vuur maken eigen maakte. Neanderthalers hadden daarvoor hun eigen multifunctionele gereedschap: een handbijl, schrijven onderzoekers in Scientific Reports.
De handbijl van de neanderthaler bestond uit een steen van 10 à 12 centimeter, die bewerkt werd tot een traanvorm. Daarmee kon hij hout hakken, vlees versnijden, huiden lossnijden en andere gereedschappen slijpen. En mogelijk ook vuur maken, aldus de nieuwe studie.
Andrew Sorensen, archeoloog aan de universiteit van Leiden, nam de proef op de som. Hij bewerkte keistenen tot handbijlen en ontdekte dat het schuren van het mineraal pyriet tegen de vlakke zijde ervan vonken veroorzaakte. Dat liet bovendien krassen achter op het werktuig, quasi identiek aan de slijtage die Sorensen en zijn collega's aantroffen op handbijlen die gevonden waren op archeologische sites in Frankrijk.
Parallel
"Als je de handbijlen in detail bekijkt, zie je een reeks krassen in het oppervlak", zegt Sorensen. De markeringen lopen parallel en staan dicht bij elkaar, wat er volgens hem op wijst dat de neanderthalers ze met opzet aanbrachten.
De onderzoekers vonden 26 oppervlakken op twintig handbijlen - sommige hadden markeringen op beide zijden - die "waarschijnlijk of mogelijk" krassen bevatten die wijzen op het maken van vuur, zo schrijven de auteurs in hun studie.
Natuurlijke bronnen
De studie toont aan dat neanderthalers mogelijk vuur maakten door stenen tegen elkaar te schuren. Ze bewijst echter niet dat dat ook effectief zo is.
Vuur is een populair thema bij wetenschappers die neanderthalers bestuderen. De meesten zijn het erover eens dat deze mensachtigen vuur gebruikten. Archeologen hebben restanten van vuurplaatsen gevonden, en bewijzen van brandvlekken op handbijlen en leistenen. Wat ze nog niet gevonden hebben, zijn materialen die de neanderthalers gebruikt zouden hebben om zelf vuur te maken.
Zonder die materialen zouden ze vuur van natuurlijke bronnen gebruikt moeten hebben, bijvoorbeeld van blikseminslagen of bosbranden. Dat zou betekenen dat ze lange afstanden moesten afleggen om hun vuur brandend te houden, en dat ze het vaak lange periodes zonder vuur moesten redden.
Meest logische verklaring
Sorensen, die veel leemtes ziet in de natuurbrandtheorie, geeft toe dat zijn studie niet bewijst dat neanderthalers vuur maakten. "Het is een interpretatie", zegt hij. Neanderthalers gebruikten de handbijlen mogelijk voor een andere taak die de krassen veroorzaakte. "Maar tot iemand met een betere theorie komt, lijkt dit de meest logische verklaring voor deze krassen."
Sorensen wil nu onderzoeken of de eerste moderne mensen ook tekenen vertoonden van deze manier van vuur maken. Mogelijk is het een technologie die we van de neanderthalers geleerd hebben, speculeert hij.