Goede en betaalbare gezondheidszorg staat in élk partijprogramma, maar hoe willen de partijen dat betalen?

Vergrijzing, de vele langdurig zieken en de toenemende vraag naar geestelijke gezondheidszorg. Het zijn maar enkele fenomenen die een enorme impact hebben op de gezondheidszorg, en zeker op de betaalbaarheid ervan. De volgende regeringen staan dus voor stevige budgettaire uitdagingen.

Voor de Vlaamse regering bijvoorbeeld, die extra zal moeten investeringen in ouderenzorg. Maar vooral voor de volgende federale regering. De uitgaven voor de federale gezondheidszorg bedragen nu al zo’n 40 miljard euro per jaar, en dat in de context van begrotingscijfers die in het rood gaan. Elke partij belooft “betaalbare zorg” voor de patiënten, maar hoe vermijden ze dat dit onbetaalbaar wordt voor de overheid?

Groeien om te snoeien

Alles begint met de groeinorm die de volgende federale regering in haar regeerakkoord afspreekt. Die norm bedraagt nu 2 procent, het budget voor de gezondheidszorg stijgt met andere woorden jaarlijks met 2 procent (boven de index). Dat extra geld ging de voorbije jaren onder meer naar goedkopere psychologische hulp en hogere honoraria voor logopedisten.

Eerder heeft het Rekenhof al geadviseerd om die norm op te trekken tot 3,5 procent, om de extra kosten van de vergrijzing te kunnen opvangen. Maar enkel PVDA en de Franstalige partij Les Engagés hebben dat zo in hun partijprogramma opgenomen. CD&V en Vlaams Belang stellen voor om de norm op 2 procent te houden, Vooruit wil ze optrekken tot 2,5 procent en ook Groen vraagt “extra investeringen”, maar plakt er geen percentage op.

Twee partijen willen de komende jaren een minder sterke groei voor de gezondheidszorg. Zo wil Open VLD die norm de komende jaren “afremmen”, tot 1,5 procent, om op die manier 5,6 miljard euro te besparen. N-VA wil een groeinorm “die het ritme volgt van het langetermijngemiddelde van de economische groei”. Een precies getal wil ze daar (nog) niet op plakken, maar dat is vermoedelijk wel lager dan de huidige 2 procent, aangezien de partij 4 miljard euro wil besparen in de gezondheidszorg. Al heeft N-VA het zelf nadrukkelijk niet over “besparen”. Volgens de partij is dat niet van toepassing omdat het totale budget nog steeds stijgt.

Efficiëntere zorg

Een groeinorm afspreken is één ding, concrete maatregelen nemen om die te halen, is nog iets anders. Alle partijen verwachten veel heil van een efficiëntere organisatie van de zorg. N-VA heeft het bijvoorbeeld over de afschaffing van “onzinzorg en -structuren”. Open VLD wil onder meer “administraties samenvoegen”. CD&V en Vooruit leggen dan weer de nadruk op samenwerking tussen de verschillende zorgsectoren – al zeggen zij daar wel bij dat deze ‘winst’ moet terugvloeien naar de zorg.

N-VA maakt zich sterk dat haar besparing van 4 miljard volledig uit efficiëntiewinst kan komen. “Maar ik geloof niet dat je louter met efficiëntie-ingrepen aan zo’n groot bedrag kan komen”, zegt Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van Zorgnet-Icuro, dat de ziekenhuizen vertegenwoordigt. Al betwist zij niet dat er inderdaad ruimte is voor meer efficiëntie.

Ook gezondheidseconoom Katrien Kesteloot (KU Leuven) bevestigt dat er efficiëntiewinsten te boeken zijn, maar zij waarschuwt voor te hoge verwachtingen. “Je moet vooral uitkijken voor ongewenste effecten”, zegt ze. “Een typisch voorbeeld is een patiënt die een CT-scan van zijn knie krijgt. Als hij niet tevreden is, kan hij nu zonder problemen ergens anders een nieuwe scan laten uitvoeren. Die scan wordt opnieuw terugbetaald, maar eigenlijk is dat verspilling voor overheidsmiddelen. Een voorstel zou kunnen zijn om die terugbetaling af te schaffen. Maar dan moet je wel een controlesysteem op poten gaan zetten, waarmee je dan weer extra administratie creëert. Bij dergelijke oefeningen moet je dus uitkijken dat het alternatief niet duurder uitvalt dan efficiëntiewinst die je boekt.”

Preventie als heilige graal

Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt ook voor de betaalbaarheid van de gezondheidszorg: hoe gezonder mensen zijn, hoe minder kosten om hen te verzorgen. Alle politieke partijen zetten opvallend fors in op preventie. Open VLD heeft het zelfs over “een gezondheidszorgsysteem dat prioriteit geeft aan preventie”. Elke partij wil het preventiebudget ook verhogen. Groen wil dat verdubbelen, bij Vlaams Belang en PVDA gaat het zelfs nog meer omhoog.

Tegelijk klinken die voorstellen even vrijblijvend als ambitieus. Want wat is gezondheidspreventie precies, en brengt dat ook echt zo veel op? “De effecten zie je sowieso pas op langere termijn”, zegt Margot Cloet. “Preventie gaat ook heel breed. Dat gaat over mensen die opgroeien in een gezonde woning, over onderwijs waar je een gezonde levensstijl aanleert en kinderopvang die peuters in hun eerste duizend dagen een gezonde start geeft.”

Het is met andere woorden niet enkel een taak voor de volgende minister van Volksgezondheid, maar ook van al vele collega’s. “Dat wordt nog eens bemoeilijkt door de bevoegdheidsverdeling tussen de federale overheid en de deelstaten”, zegt Katrien Kesteloot. “Preventie is een bevoegdheid van de gemeenschappen, maar de budgettaire impact is voor de gezondheidszorg, die onder de federale regering valt.”

De huidige Vivaldi-regering had de ambitie om aan die scheve situatie iets te doen. In haar regeerakkoord had ze voorzien om wetteksten voor te bereiden om de gezondheidszorg volledig in te kantelen bij de deelstaten, maar dat is er nooit van gekomen. Zowel N-VA als CD&V en Vlaams Belang willen dat dit na de verkiezing toch nog gebeurt. Al is daarover momenteel weinig animo bij de andere partijen.

ALLE STANDPUNTEN OVER VOLKSGEZONDHEID

PVDA

• We willen de financiering van preventie verhogen van 2 naar 5% van het nationale budget voor gezondheidszorg. Een kwart hiervan richt zich specifiek op kinderen en jongeren 
• We verviervoudigen het Zorgpersoneelfonds om 15.000 extra verpleegkundigen aan te werven tegen 2030. Betere lonen en arbeidsvoorwaarden maken het beroep aantrekkelijker 
• Iedereen moet zonder geld naar de huisarts kunnen. Zo doen we het al 50 jaar in onze groepspraktijken van Geneeskunde voor het Volk. Daarvoor veralgemenen we het derdebetalersysteem en schaffen we het remgeld af 
• We schaffen ereloonsupplementen in eenpersoonskamers af. Zo maken we komaf met de onaangename verrassingen op de factuur na een ziekenhuisopname. Alle artsen volgen de afgesproken tarieven. Zo garanderen we dezelfde zorg voor iedereen 
• We maken een behandeling bij een psycholoog of erkend therapeut voor iedereen toegankelijk door eindelijk werk te maken van een volledige terugbetaling voor alle leeftijden 

GROEN

• Voldoende geld voor de zorg. Een jaarlijkse Vlaamse groeinorm invoeren, zoals federaal al bestaat  
• Iedereen kan terecht bij de huisarts of specialist wanneer nodig 
• Zorg betaalbaar maken voor iedereen. Enkel remgeld bij een bezoek aan de dokter en automatisch verhoogde tegemoetkoming 
• Personeelstekorten in de zorg wegwerken en dokters en verplegers meer tijd geven voor patiënten 
• Zorg dicht bij mensen organiseren, met betaalbare zorg voor ouderen in hun eigen buurt 

VLAAMS BELANG

• De promotie van het beroep van verpleegkundige en zorgkundigen, ook door aantrekkelijkere arbeidsvoorwaarden 
• Meer investeringen in preventie en vroegdetectie van psychische problemen 
• Meer inzetten op de weerbaarheid van onze jongeren 
• Verhoging van het preventiebudget 

OPEN VLD

• Aandacht voor verschillende symptomen mannen en vrouwen 
• Investeren in medische technologie, digitalisering en artificiële intelligentie: teleconsultaties etc. 
• Ziekenhuizen moeten zich verder specialiseren waarbij vooral de kwaliteit van de van de kwaliteit van de zorg de leidraad is, niet zozeer het aantal keer dat een behandeling wordt uitgevoerd 
• Correct geneesmiddelengebruik: grootte van verpakking afstemmen op normale behandelingsduur 
• Administraties samenvoegen om te kunnen besparen op overheadkosten 

CD&V

• Minder wachtlijsten, meer huisartsen: iedereen kan in zijn buurt bij een huisarts terecht  
• Verplichting van de derdebetalersregeling voor tandartsen, logopedisten en kinesisten: de patiënt betaalt alleen zijn deel van de zorg 
• De inkomensgrens voor verhoogde tegemoetkoming in de gezondheidszorg moet omhoog: CD&V wil werken met inkomensschijven en niet met een inkomensplafond  
• Tegen 2030 moet 12% van het gezondheidsbudget naar de geestelijke gezondheidszorg gaan   
• We maken van de gezondheidszorg grotendeels een Vlaamse bevoegdheid om nabije zorg te garanderen 

VOORUIT

• Jongeren tot 24 jaar moeten gratis naar de huisarts, tandarts en psycholoog kunnen gaan. Preventieve tandcontrole en de jaarlijkse controle bij de tandarts moeten gratis zijn 
• Reclame voor alcohol op radio en tv en op internet wordt verboden, de minimumleeftijd voor het kopen van alcohol gaat van 16 naar 18 jaar en de horeca wordt verplicht om klanten gratis kraantjeswater aan te bieden 
• De gezondheidszorg mag 2,5% groeien bovenop de index 
• Er moet een limiet komen op kamersupplementen in de ziekenhuizen en verborgen supplementen (zoals voor wifi) mogen niet meer. Ziekenhuizen moeten rechtstreeks worden gefinancierd, zodat er geen nood meer is aan allerlei supplementen 
• De prijs van brillen, lenzen, hoorapparaten, beugels, kronen en bruggen wordt gereguleerd 

N-VA

• De minst ingrijpende behandeling moet eerst overwogen worden, om overconsumptie of overbehandeling tegen te gaan. Denk daarbij aan een psycholoog die laagdrempeliger is dan een psychiater, of kinesitherapie vooraleer er gedacht wordt aan chirurgie 
• Het is de expliciete bedoeling om de wachtlijsten drastisch in te korten door processen eenvoudig en zoveel mogelijk automatisch te laten verlopen 
• We breiden de Vlaamse Gezondheidszorgdoelstellingen uit met een specifi­ek luik over de mentale gezondheid van de bevolking. Op die manier kan de mentale veerkracht van de Vlamingen - en in het bijzonder de Vlaamse jongeren - opgevolgd worden 
• De zorgverleners in de eerste lijn, huisartsen, apothekers, verpleeg- en zorgkundigen, kinesitherapeuten en tandartsen, zijn de spil van onze gezondheidszorg. We zorgen ervoor dat hun job aantrekkelijk en haalbaar blijft 
• Ook op tal van andere domeinen, medicatie en onderzoeken bijvoorbeeld, gaan we overconsumptie tegen. Dat doen we onder andere door betere gegevensdeling, digitalisering en het verhogen van de gezondheidsgeletterdheid bij de brede bevolking