Dit is de eerste prof dierenrechten van ons land
Met dank aan de horror in het slachthuis van Tielt heeft ons land voor het eerst een prof dierenrechten. Hij gaat onder meer uitvissen of er een dierenrechtenverdrag moet komen, zoals voor kinderrechten. Opkomen voor onmondige wezens die zichzelf niet kunnen verweren: het is de aard van dit beestje. Maak kennis met Frederik Swennen (44), die grif toegeeft dat hij wel eens op een mug durft te meppen.
Een lidkaart van Gaia heeft hij niet, wel een beurs van 280.000 euro geschonken door een weldoener. “Die persoon heeft vorig jaar zelf contact opgenomen met de Universiteit Antwerpen, uit verontwaardiging over de gruwelijke beelden uit het slachthuis in Tielt waar varkens werden mishandeld en bij bewustzijn gekeeld. Het is een vermogend persoon. Laat u interviewen, hebben we voorgesteld. Maar deze persoon heeft geoordeeld dat alle aandacht moet gaan naar de inhoud, en verkiest zelf discreet te blijven.”
Diereneffectenrapport
Swennen legt uit waarom de leerstoel ‘Dier en Recht’ is beland bij een hoogleraar personenrecht: “Ik zal onder meer nagaan of dieren een rechtspersoonlijkheid moeten krijgen — met rechten zoals mensen of juridische constructies die hebben. Momenteel denk ik niet dat we zover moeten gaan. Het zou impliceren dat dieren ook plichten hebben.”
“We kunnen moeilijk terug naar de middeleeuwse processen tegen dieren. Men geloofde toen echt dat een dier dat een kind had gebeten, kwaadaardig was en dus schuldig. Je zou wel een voogd kunnen aanstellen, die opkomt voor dierenrechten. De facto doen dierenrechtenorganisaties dat, maar ze kunnen nu nergens inhoudelijk op terugvallen. Terwijl dieren voelende wezens zijn - het zijn geen objecten zoals een tafel of een stoel. Misschien moet er een dierenrechtenverdrag komen, of een Diereneffectenrapport zoals het Milieueffectenrapport.”
‘Wat ik zélf denk, is irrelevant voor mijn onderzoek. Ik ga neutraal te werk’
Er moet ook meer samenhang komen in het beleid, vindt Swennen. “Een aantal landen zoals Zwitserland, Duitsland, Nieuw-Zeeland en de EU hebben al rechten toegekend aan dieren, maar telkens via een verschillende benadering. We willen een leidend principe ontwikkelen voor regelgeving rond dieren. Vlaanderen alleen al heeft in zijn beleid een verschillende benadering voor proefdieren, huisdieren, landbouwhuisdieren en exotische dieren. Ook aan de universiteit kijken sociologen anders naar dieren dan onderzoekers in het dierenlabo.”
“Nu komt er een vak ‘Dier en Recht’, waarin we vanuit alle faculteiten kijken hoe we moeten omgaan met dieren. Het beleid moet ook efficiënter worden. Het is verboden een gewond dier op het transport naar een slachthuis te zetten. In Tielt deed men dat toch. De boete die er op staat is zo klein, dat ze de overtreders worst zal wezen. Ze betalen en doen voort.”
Naar de zoo
Of de dierenrechtenprof zelf dieren heeft? “Een kat, een hond en een goudvis had ik als kind. En een roodwangschildpad - wat niet meer mag. Nu heb ik geen dieren, het zou niet stroken met mijn overtuiging. Maar dat wil niet zeggen dat ik nooit een voet zet in een dierentuin. Vorig jaar ben ik in Amsterdam naar de zoo gaan kijken als één van de highlights in de stad.”
“Wat ik zélf denk, is trouwens irrelevant voor mijn onderzoek. Ik ga neutraal te werk. Het tegendeel is me ooit aangewreven, toen ik indertijd onderzocht of het huwelijk niet moest worden afgeschaft. Mijn tegenstanders vonden dat ik bevooroordeeld was, omdat ik homo ben. Maar het waren allemaal getrouwde hetero’s die dat zeiden.”
Als vreemde eend in de bijt haalde Swennen recent nog de krantenkoppen, toen hij pleitte voor een wettelijke bescherming van mensen die hun geluk vinden in polyamorie, en met meerdere mensen samenwonen en de lakens delen.
Zelf is hij niet vies van een lekker stukje vlees op zijn bord. “Ik eet grotendeels vegetarisch maar laat me af en toe een stukje duurzaam vlees of vis smaken.”
‘Ik studeerde in Kaapstad toen Nelson Mandela en Frederik de Klerk de nieuwe grondwet tekenden na het einde van het apartheidsregime. Dat heeft een enorme indruk op mij gemaakt’
Het valt op dat hij vaker opkomt voor onmondige wezens die zichzelf niet kunnen verweren. “Destijds studeerde ik in Kaapstad toen Nelson Mandela en Frederik de Klerk de nieuwe grondwet tekenden, die raciale en sociale gelijkheid garandeerden na het einde van het apartheidsregime. Dat heeft een enorme indruk op mij gemaakt. Opkomen voor de zwakken is een thema voor mij, vanuit maatschappelijke betrokkenheid. Mijn proefschrift ging indertijd over geestesgestoorde meerderjarigen, die onmondig zijn. Ik zit als vertegenwoordiger van de universiteit in de raad van bestuur van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Antwerpen, en ben betrokken bij de internaten van het buitengewoon onderwijs.”
Kinderboek
Swennen legde zich op niet meer te vliegen voor reizen van minder dan 500 kilometer. “Vroeger stond ik er niet bij stil dat ik het vliegtuig nam voor een congres in Hamburg. Als decaan vind ik het mijn plicht om bewuster te reflecteren over thema’s als duurzaamheid.”
En wat er op de nachttafel ligt van deze geëngageerde prof? Een kinderboek! “Ik volg de Nederlandstalige literatuur en lees nu ‘Tegenwoordig heet iedereen Sorry’, het nieuwste boek van Bart Moeyaert. Dat is een kinderboek, maar waarom moeten we alles zo in hokjes steken? Volwassenen - kinderen. Mensen - dieren.”