Het dividendplan is van de baan, de schade blijft: ‘Rutte III blijft de pinautomaat van het bedrijfsleven’

‘We hebben geknokt voor deze maatregel’, zegt Mark Rutte dinsdag bijna melancholisch bij het Kamerdebat dat dienst doet als politieke begrafenis van zijn ongeliefde dividendplan. ‘We vonden het uiteindelijk verstandiger om voor een pakket te kiezen met een breder draagvlak.’

Medeleven krijgt de premier niet. ‘Tel uw zegeningen’, roept Ruttes coalitiepartner Gert-Jan Segers nog driftig tegen de oppositie, maar steeds weer klinken dezelfde wantrouwende vragen over het toch nog onverwachte einde van ‘het d-plan’. Een jaar lang noemt Rutte het ‘een onverantwoord risico’ om de dividendbelasting in stand te houden en nu blijkt dat toch gewoon mogelijk. Hoe kan dat?

‘We lopen nu inderdaad een risico’, volhardt de premier. ‘We proberen dat zoveel mogelijk weg te nemen met een breder pakket. Of het risico aanvaardbaar is, moet nog blijken.’

Overstag

Waarom is Rutte nu overstag gegaan? Het is een vraag waar de premier moeilijk uitkomt. De afschaffing van de dividendbelasting zou niet alleen bedoeld zijn voor Unilever, maar één telefoontje van topman Paul Polman op de eerste vrijdag van oktober bleek voldoende om alles op losse schroeven te zetten. ‘Het was een relevant besluit’, blijft de premier zonder veel brille zeggen over de afgeblazen verhuizing van Unilevers hoofdkantoor naar Rotterdam. ‘Daarna is er een discussie ontstaan en hebben we gekozen voor een ander pakket.’

De coalitiepartijen kijken vanuit de Kamerbankjes toe hoe de premier de hoon van de oppositie nog één laatste debat incasseert. Thierry Baudet (FvD) noemt de premier ‘een naïeve bakvis van Polman’. PVV-leider Geert Wilders zegt dat hij is ‘afgegaan als een gieter’. SP’er Lilian Marijnisse meent dat de premier ‘Nederland en dit parlement een jaar lang heeft geschoffeerd’. Volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver hebben Nederlanders de indruk gekregen ‘dat één bedrijf meer invloed heeft dan de Kamer en de hele samenleving.’

Geen spijtbetuiging

Rutte weigert spijt te betuigen. ‘Dit is wel een kras’, erkent hij na enig aandringen. ‘Er gaan dingen fout en soms gaan er hopelijk ook wat dingen goed.’

Daar zullen zijn coalitiepartners nu ook op hopen, maar het debat maakte duidelijk dat Rutte III zich mogelijk een nieuw probleem op de hals heeft gehaald. De relatie met de oppositie is er eerder slechter dan beter op geworden nu de vrijgekomen 1,9 miljard nagenoeg volledig naar een lastenverlichting voor het bedrijfsleven gaat.

Over een alternatieve bestemming is niet nagedacht, erkent Sybrand Buma. De CDA-leider pocht zelfs dat er ‘maar twee vergaderingen’ nodig waren om tot een akkoord te komen over de besteding van de dividendmiljarden. ‘Dat komt omdat deze coalitie heel goed weet wat ze wil’, zegt Buma. ‘Door het besluit van Unilever was de wereld veranderd. Dan moet je zelf ook veranderen.’

Provinciale Statenverkiezingen

Maar is de politieke wereld niet ook veranderd door het echec met de dividendbelasting? De oppositie meent van wel. Het vertrouwen in het kabinet is snel geslonken en alles wijst erop dat de coalitie bij de provinciale statenverkiezingen in maart geen meerderheid gaat halen in de Eerste Kamer.

Tot grote onvrede van Klaver weigert de coalitie daar nu al op te anticiperen. ‘De belastingmaatregelen gaan pas in 2020 in’, merkte de GroenLinks-leider op. ‘Waarom heeft de coalitie niet gewacht tot na de provinciale statenverkiezingen? Waarom is het kabinet niet bereid om met de oppositie te praten?’

Op een coulante houding van GroenLinks hoeft de coalitie straks niet meer te rekenen bij een eventuele zoektocht naar een gedoogpartner. ‘Het d-woord is ingeruild voor het w-woord van winstbelasting’, meent Klaver.

‘Het principe is exact hetzelfde: bedrijven hebben het hier voor het zeggen. Daarom gaat de strijd voort.’ Asscher, bij sommige coalitiepartijen als meest voor de hand liggende samenwerkingspartner gezien, oordeelt nog harder. Hij steunt zelfs een motie van wantrouwen tegen een premier. ‘Rutte III blijft de pinautomaat van het bedrijfsleven.’

Motie van wantrouwen

Andere potentiële gedoogpartijen lijken er op de SGP na niet te zijn. SP, PVV, FvD en Denk steunen samen met de PvdA de motie van wantrouwen. Ook 50Plus en Partij voor de Dieren zoeken steevast de confrontatie.

De weigering om nu al toenadering te zoeken tot partijen als PvdA en GroenLinks zal de komende maanden de toch al beperkte daadkracht van het kabinet op de proef stellen. Alles wijst erop dat de vakbonden niet met een pensioenhervorming akkoord gaan als ze geen rugdekking krijgen van Klaver en Asscher. Bij het klimaatbeleid – een andere pijler van dit kabinet – dreigt een vergelijkbaar probleem. Met een meerderheid van één zetel ontkomt minister van Klimaat Eric Wiebes er niet aan bij de oppositie breder draagvlak te zoeken voor beleid dat decennia mee moet. Ook dat zal een klus worden.

Het is de prijs van het mislukte dividendplan: de premier is weggezet als ‘een dociele loopjongen van Unilever’, het publieke vertrouwen in het kabinet is aangetast, de relatie met de oppositie is verstard. ‘De afrekening komt bij de provinciale statenverkiezingen in maart’, voorspelt Klaver.