Dat de Conservatieven bij de Britse lokale verkiezingen een grote nederlaag zouden lijden, stond in de sterren geschreven. De vraag was niet of, maar hoeveel ze zouden verliezen. Hoewel er nog volop geteld wordt, is duidelijk dat de partij verder uitgekleed wordt. Het heeft er alle schijn van dat de Tories hun slechtste resultaat in veertig jaar halen. Alle andere partijen pikken zetels in. De grootste winst is voor Labour, al voelt die de gevolgen van de Gaza-oorlog. Ook de LibDems, de Groenen en onafhankelijke kandidaten winnen.

Er zijn veel redenen aan te halen voor die afstraffing, maar tegelijk is het simpel. De Conservatieven – sinds 2010 aan de macht – worden gestraft voor jarenlang slecht beleid, te beginnen bij het Brexit-referendum. De belofte dat het Verenigd Koninkrijk na de exit uit de EU een gouden toekomst tegemoet zou gaan, is een leugen gebleken. De Tories hadden geen plan over hoe die Brexit geregeld moest worden en de verschillende fracties vochten elkaar de tent uit. Veel gematigde en verantwoordelijke Conservatieve parlementsleden hebben intussen gedesillusioneerd de partij verlaten.

Achtergestelde regio’s

Voor de Britten in de achtergestelde regio’s werd de Brexit een ruw ontwaken. De plechtige belofte van Boris Johnson dat hij hun leven drastisch zou verbeteren, bleek een fata morgana. Jaar na jaar bleek dat het VK slechter presteerde dan de EU-landen. De Britse economie kromp harder en het inflatieprobleem is nog niet opgelost. Telkens opnieuw duiken problemen op voor het bedrijfsleven, keer op keer blijken die te wijten aan de Brexit.

Geld om te investeren in de achtergestelde steden en gemeenten was er nauwelijks. Erger: de voorbije jaren kregen ze veel minder geld van de centrale overheid in Londen. Het gevolg was dat de lokale overheden hard moesten besparen op sociale voorzieningen, infrastructuur en cultuur. Veel steden balanceren op de rand van het bankroet. Birmingham – na Londen de grootste stad van het land – is al failliet.

De Conservatieve Partij krijgt daarvoor de rekening gepresenteerd. Zeker in de Midlands en het noorden van Engeland is de ontgoocheling groot. Bij nationale verkiezingen in 2019 slaagde Boris Johnson erin de zogenaamde Red Wall neer te halen. Voor het eerst stemden toen veel traditionele Labour-kiezers Conservatief. Ze gaven Johnson het voordeel van de twijfel. Van Jeremy Corbyn, de toenmalige leider van Labour, moesten ze niet weten. Intussen is Corbyn van het toneel verdwenen en is de ballon-Johnson leeggelopen.

Uitgewoonde badstad

Blackpool, een uitgewoonde badstad aan de westkust, was zo’n plaats waar de Conservatieven de macht konden grijpen. Dat bleek geen succes. De Conservatieve afgevaardigde voor Blackpool in het Lagerhuis, Scott Benton, moest aftreden in een corruptieschandaal en donderdag kozen de inwoners opnieuw voor Labour. Erger nog was dat de Conservatieve kandidaat slechts 117 stemmen meer haalde dan de man van de Reform Party. Dat is de opvolger van Ukip, de radicale partij van Nigel Farage. Die stijgt de jongste maanden in de peilingen. Door het Britse kiessysteem kan die partij nauwelijks zetels halen, maar ze doet de Tories wel extra pijn.

Iedereen vraagt zich af wat de gevolgen zijn voor premier Sunak. Hoewel hij geprobeerd heeft het sérieux terug te brengen in het bestuur, is hij daar niet in geslaagd. De ontgoocheling over alle gebroken beloftes is te groot. Niemand luistert nog naar Sunak. Hij heeft ook niet het charisma om de Britten het gevoel te geven dat hij wel verschil kan maken. Ook binnen de partij is het geloof helemaal weg. De voorbije maanden lieten veel leden van het Lagerhuis weten dat ze geen kandidaat meer zijn bij de volgende, nationale verkiezingen. Sommigen zijn al opgestapt en liepen over naar een andere partij.

Sunak moet dit jaar nieuwe nationale verkiezingen uitschrijven. Tot nu toe gingen de meesten ervan uit dat hij zou wachten tot het najaar, in de hoop dat de economie zou aantrekken. Dat blijft zijn discours. Vrijdag gaf hij toe dat de uitslagen ontgoochelend waren, maar dat hij blijft voortwerken voor alle Britten. De vraag is of de rechtse vleugel van zijn partij dat toestaat. Bijna niemand gelooft nog dat de verkiezingen met hem als boegbeeld kunnen worden gewonnen. Maar tegelijk waarschuwen de meer gematigde stemmen in de partij dat een opstand de problemen alleen maar groter maakt.

Een grote opsteker voor Sunak is dat Tees Valley, de grote bovengemeentelijke autoriteit in het noordoosten van Engeland, in handen blijft van de Conservatieven. Burgmeester Ben Houchen verliest weliswaar stemmen, maar kan aanblijven. Mocht Houchen verloren hebben, zou een opstand onvermijdelijk zijn. Dat gevaar lijkt voorlopig geweken. Maar Houchen voerde er een erg persoonlijke campagne. Hij vertelde zijn kiezers vooral dat ze in hun afweging geen rekening moesten houden met het beleid in Londen. Ook dat zegt veel over de positie van Sunak.

Gaza

Labour-leider Keir Starmer triomfeert, maar toch kan hij niet helemaal gerust zijn. De Gaza-oorlog speelt de partij duidelijk parten. Veel moslims en kiezers die begaan zijn met de Palestijnen vinden dat Starmer te veel de kant van Israël kiest en hebben in grote steden meer groen gestemd. In Bristol bijvoorbeeld, in het zuidwesten van Engeland, is de kans reëel dat de groenen de grootste partij worden. Pat McFadden, die de verkiezingen coördineert voor Labour, gaf al toe dat Gaza hen parten speelt in sommige delen van het land. De linkervleugel van de partij vindt het hoogtijd dat Starmer pleit voor het stoppen van de wapenleveringen aan Israël.

Lees ook

 Hoe Starmer Labour klaarstoomt om te besturen