"Ze had meer moed in haar pink dan ik in mijn hele lichaam": het verhaal van Andrée De Jongh en haar verzetsgroep Comète

De verzetsgroep Comète smokkelde tijdens de Tweede Wereldoorlog honderden geallieerde piloten en bemanningsleden uit België naar Engeland en Spanje. De groep werd opgericht door de charismatische Andrée "Dédée" De Jongh (1916-2007) en haar compagnon Arnold Deppé.

"Bij de inval in 1940 was De Jongh vrijwillig actief als verpleegster in een ziekenhuis in Brugge. Toen werd ze voor de eerste keer geconfronteerd met gewonde geallieerden", legt historica Michèle Corthals uit in De Wereld Vandaag op Radio 1. "Wanneer ze eind 1940 terugkeert naar Brussel, zoekt ze contact met mensen die Engelse soldaten onderdak bieden. Ze wou hen helpen met ontsnappen." 

Dédée kon dit niet alleen. "Ze werd in contact gebracht met Arnold Deppé. Hij kende nog mensen die Engelse soldaten wilden helpen en die de ontsnappingen wilden financieren", vertelt Corthals. "Daarnaast speelde ook de Belgische familie De Greef een belangrijke rol."

"Na de Duitse inval was die gevlucht naar een dorpje dicht bij de Pyreneeën in het zuiden van Frankrijk. Onderweg kwamen ze een Britse soldaat op de vlucht tegen. Ze besloten hem te helpen. Elvire De Greef, de moeder van de familie, ging terug naar Brussel om voor hem een valse identiteitskaart te regelen. Daar liet ze weten aan haar familie dat ze bereid was om meer mensen te helpen met ontsnappen. Zo kwam ze uiteindelijk in contact met Andrée De Jongh."

Andrée De Jongh, Arnold Deppé en de familie De Greef vormden de kern van Comète, zegt Corthals. De bal ging snel aan het rollen. Ze bouwden samen een netwerk uit van meer dan 2.000 verzetsagenten. 

"Voor mij is Dédée een heilige, zij is de geweldigste persoon die ik in mijn hele leven tegenkwam. Zij heeft meer moed in haar pink dan ik in mijn hele lichaam", aldus piloot Ian Davies in de documentaire die VRT CANVAS vanavond om 21.16 uur uitzendt en nu al op VRT MAX is te zien. Ook in andere getuigenissen krijgt wijlen Andrée De Jongh niets anders dan lof. "Ze is heel charismatisch en moedig", bevestigt ook Corthals. 

Wat maakt haar zo bijzonder? "Ze valt natuurlijk op omdat ze een vrouw is die ook nog eens heel jong was", zegt Corthals. "Ze wordt zelfs omschreven als een autoritaire vrouw. Ze speelde veel invloed uit op haar verzetsagenten."

"Daarbij is het een heel internationale activiteit om mensen te helpen met ontsnappen. Ze kwam zo in contact met veel Engelse piloten. Die hebben via hun getuigenissen bijgedragen aan de mythevorming rond Andrée De Jongh."

"Tot slot heeft ze achteraf vaak meegewerkt aan interviews. Ze heeft zo de herinneringen aan haar netwerk en haarzelf levendig gehouden. Het is niet toevallig dat ze een van de meest bestudeerde verzetsvrouwen is."

De Jongh heeft 23 keer de Pyreneeën overgestoken om piloten te helpen met ontsnappen. "Tijdens de 23e tocht in januari 1943 werd ze gearresteerd", zegt Corthals. "Het is een ongelooflijk uitzonderlijke activiteit en heel moedig. Er waren ongeveer 800 arrestaties op 2.000 vrijwilligers. Dat om ongeveer 800 piloten en bemanningsleden te redden. Het netwerk betaalde dus een gigantische tol."

Als we aan verzetsbewegingen denken, denken we in de eerste plaats aan mannen. Maar bij Comète waren veel vrouwen werkzaam. "In vergelijking met andere verzetsnetwerken zijn vrouwen oververtegenwoordigd in Comète", aldus Corthals. "Bij Comète waren ongeveer 40 procent vrouwen aan de slag. 

"Andrée De Jongh was ervan overtuigd dat vrouwen bij uitstek geschikt waren om te helpen bij ontsnappingen. Daar horen veel typisch vrouwelijke activiteiten bij zoals, onderdak bieden en fondsen, voeding en kleding verzamelen. Daarnaast moesten de Engelse piloten gegidst worden van de ene plaats naar de andere. Ze spraken geen Nederlands of Frans en kenden de weg niet. Jonge vrouwen die op stap zijn met een man vallen minder hard op dan een groep mannen." 

"We zien wel ook in Comète dat veel van de leidinggevende functies werden ingevuld door mannen. Andrée De Jongh en Elvire De Greef waren uitzonderingen. De andere vrouwen werkten vooral als gidsen of zorgden voor onderdak."