Spanje wil meer greep krijgen op Catalonië
Madrid – Barcelona
De Spaanse ministerraad komt zaterdag in een speciale zitting bijeen om Catalonië weer onder centraal bestuur te stellen. Dat heeft de Spaanse regering donderdag laten weten. Het kabinet van premier Mariano Rajoy wil ‘in het belang van de Spanjaarden, onder wie de burgers van Catalonië, de grondwettelijke orde herstellen’.
Een instrument voor dat beleid is artikel 155 uit de Spaanse grondwet van 1978. Dat geeft de centrale regering in Madrid de mogelijkheid bij bedreiging van de grondwettelijke orde in te grijpen bij lagere overheden. Het grondwetsartikel komt neer op bestuurlijke dwang. Catalonië zou dan feitelijk onder politieke curatele worden gesteld. Bestuurders van gemeenten en de politie zouden hun zeggenschap verliezen; Catalonië zou dan veel minder zelf mogen beslissen dan in de huidige situatie van culturele, economische en zelfs deels politieke autonomie.
De harde houding van Madrid vloeit voort uit de opstelling van de Catalaanse premier Carles Puigdemont eerder donderdag. Hij liet weten dat het Catalaanse parlement de onafhankelijkheid kan uitroepen, als de centrale regering een dialoog uit de weg blijft gaan. De regering stelt dat een referendum waarin Catalaanse kiezers op 1 oktober voor onafhankelijkheid hebben gestemd, illegaal was. Premier Rajoy had om een eenduidig ja of nee gevraagd in de kwestie van de Catalaanse wens tot onafhankelijkheid.
Europese Unie
Puigdemont heeft donderdag ook om steun van de Europese Unie gevraagd en in een brief aan Rajoy opnieuw aangedrongen op overleg. De EU zit met de kwestie in haar maag. In principe is men voor regionale zelfbeschikking, maar er is vrijwel geen draagvlak voor onafhankelijkheid van Catalonië bij de lidstaten en de organen van de EU zelf. Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie wil dat niet; 28 landen in een club is al lastig genoeg. Ook zijn vicevoorzitter Frans Timmermans laat zich in die zin uit.
Toch riepen de Belgische en Luxemburgse premiers de Spaanse minister-president donderdag op tot een ‘politieke dialoog’ met Catalonië. Volgens de Luxemburgse premier Xavier Bettel, gesteund door zijn Belgische collega Charles Michel, is een discussie de aangewezen optie. ‘Elk vertoon dat de een sterker is dan de ander is niet de beste oplossing’, zei Bettel.
De twee premiers veroordeelden bij aankomst voor de EU-top in Brussel het hardhandige optreden van de Spaanse politie tijdens het referendum. Ook Rajoy maakte zijn opwachting in Brussel. De Spaanse premier wilde bij aankomst geen commentaar geven op het conflict met Catalonië. Zonder een woord te zeggen liep hij het gebouw van de Europese Raad binnen.
De Nederlandse premier Mark Rutte viel zijn beide liberale collega’s niet bij. ‘Dit is een zaak tussen de Spaanse regering en een Spaanse regio’, zei hij. Rutte vindt het ‘zeer ongepast om er iets over te zeggen. Er is pas een rol voor de Europese Unie als Spanje daarom vraagt.’ <
Het artikel zelf bestaat uit maar een paar regels en is nog nooit gebruikt. Als een autonome regio het belang van Spanje schaadt, of zijn (grond)wettelijke verplichtingen niet nakomt, kan de centrale regering die regio officieel tot de orde roepen. De regionale leider krijgt dan enige tijd om te reageren. Leidt dat niet tot een vergelijk, dan kan de Spaanse regering ‘de noodzakelijke maatregelen treffen’ om de regio weer in het gareel te laten lopen. Die maatregelen worden niet geconcretiseerd. Drie opties lijken voor de hand te liggen: afzetten van de Catalaanse leiding en nieuwe bestuurders aanstellen, bestuur vanuit Madrid of het uitschrijven van nieuwe verkiezingen in de regio.
