Politie Twente zet minderjarige na klein vergrijp niet meer vast
Politiemensen in Twente brengen niet langer alle minderjarigen na een aanhouding voor een licht vergrijp naar de cel, maar beoordelen eerst of insluiten wel nodig is. Met deze nieuwe aanpak, die deze maand op proef is ingegaan, wil het politiedistrict Twente voorkomen dat minderjarigen die bijvoorbeeld een blikje frisdrank of een pak koekjes hebben gestolen, in de cel belanden.
Van succesvolle proef naar landelijk beleid: dit schreven we vorig jaar over een experiment van Politie Oost-Nederland, die nu in heel Nederland wordt overgenomen.
Jongeren van 12 tot 18 jaar die voor het eerst zijn aangehouden voor een winkeldiefstal of een lichte vernieling, stuurt de Twentse politie nu naar huis. De politie spreekt deze jongeren streng toe in een ‘reprimandegesprek’, zeggen initiatiefnemers Nicole Olbertz van de politie en parketsecretaris Jeannette de Vries van het Openbaar Ministerie. Politie-eenheden uit het hele land volgen de proef op de voet.
In oktober wordt de werkwijze geëvalueerd. Een aantal jeugdadvocaten en jeugdrechtdeskundigen zegt al dat deze aanpak gemeengoed zou moeten worden. Volgens jeugdrechtadvocaten belanden jaarlijks honderden kinderen onnodig in de cel voor lichte vergrijpen. Zo’n 18 procent van de aangehouden minderjarigen wordt verdacht van winkeldiefstal.
Marije Jeltes, jeugdrechtadvocaat en docent jeugdstrafrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU), is enthousiast over het Twentse experiment. ‘Voor een groot deel van deze kinderen zou een waarschuwing genoeg kunnen zijn. Het verblijf in een cel is voor hen een zeer ernstige ervaring die traumatisch kan zijn.’
Ook Kinderombudsman Margrite Kalverboer zei woensdag dat jongeren niet onnodig in de cel terecht zouden moeten terechtkomen. Ze deed dit na onderzoek naar een jongen van 15 die een schadevergoeding voor een mishandeling niet kon betalen en vijftien dagen moest ‘zitten’.
Berisping
Voorheen was het gemeengoed dat de politie minderjarigen die bijvoorbeeld een blikje cola in de supermarkt hadden gestolen, wegstuurde met een berisping, vertelt Nicole Olbertz van de politie Twente. Maar vijf jaar geleden voerden de politie en het Openbaar Ministerie het beleid in: ‘Niemand weg zonder overleg’ en bracht de politie meer aangehoudenen naar de politiecel om hun achtergrond door te lichten. De opsluiting kon maximaal zes uur duren.
Met een wetswijziging in maart 2017, bedoeld om de rechtspositie van kinderen te versterken, werd het ook voor minderjarigen van 12 tot 18 jaar verplicht dat een advocaat hun adviseert voordat ze worden verhoord door de politie. Omdat het tijd kost voordat een advocaat ter plekke is - dat moet officieel binnen twee uur - werd ook de maximale duur van de opsluiting verlengd tot negen uur. Daar zijn minderjarige plegers van lichte vergrijpen nu de dupe van.
Jeugdcriminaliteit
De criminaliteit onder 12 tot 18-jarigen daalt in Nederland al sinds 2007. Mogelijk speelt mee dat de samenleving beter is beveiligd, waardoor het moeilijker is een delict te begaan, of dat jongeren meer tijd besteden aan sociale media. Het is bovendien waarschijnlijk dat de geregistreerde criminaliteit sterker afneemt dan de werkelijke criminaliteit: niet alles wordt geregistreerd door de politie.
In 2016 waren ruim 20 duizend minderjarigen verdachte, een derde minder dan in 2012. Van hen zijn 5.250 verdacht van een winkeldiefstal, 18 procent van het totaal. Andere veel voorkomende delicten zijn vernieling, verstoring van de openbare orde en mishandeling.
De kans op crimineel gedrag is groter onder vroegtijdige schoolverlaters, in gezinnen met lagere inkomens en onder jongeren die in instellingen wonen. 21 procent van de aangehouden jongeren woont in een van de vier grote steden. Ook in veel andere Europese landen is de jeugdcriminaliteit de afgelopen jaren gedaald.
Protocol
Hoogleraar reclassering en jeugdcriminaliteit Peter van der Laan van de VU vindt dat het protocol te leidend is geworden. ‘Het is belangrijk dat de politie haar gezond verstand blijft gebruiken, voordat een kind wordt opgesloten. Zij zou in zulke gevallen ook moeten kunnen schorsen en verdachten heenzenden.’
De wetswijziging heeft ook veel goede kanten, vinden deskundigen, vooral voor de groep minderjarigen verdacht van zwaardere vergrijpen. ‘Veel jongeren hebben er belang bij dat zij een advocaat krijgen toegewezen. Daarmee wordt voorkomen dat de politie oneigenlijke druk legt op een jongere om te bekennen’, aldus advocaat Ralph Takens.
‘Maar het kan voelen als overkill als een 13-jarige voor het stelen van koekjes in een cellencomplex belandt’, voegt Takens toe. ‘Dan zit zo’n kind in het geoliede systeem van het protocol. Bij winkeldiefstal wil een politie vaak de camerabeelden hebben. Dat een kind dit ook thuis zou kunnen afwachten, daar had tot nog toe niemand over nagedacht.’
Standje in plaats van straf
‘Ze konden het niet langer aanzien in Borne, die ontroostbare jongen van 14 jaar in de cel van het arrestantencomplex.’ Lees hier de reportage van Charlotte Huisman over het nieuwe Twentse strafbeleid.