Glimlachend velt Europees Commissaris Margrethe Vestager het vonnis: Google krijgt een boete van 4.342.865.000 euro
Europees Commissaris Margrethe Vestager (Concurrentiebeleid) velt het vonnis woensdag binnen 10 seconden na het begin van haar langverwachte persconferentie: Google krijgt een boete van 4,34 miljard euro, de hoogste boete ooit door Brussel uitgedeeld aan een bedrijf wegens misbruik van zijn dominante marktpositie. Ze glimlacht er vriendelijk bij. En ze blijft glimlachen in de 21 minuten die volgen en waarin de Deense Commissaris met mathematische precisie uitlegt hoe de Amerikaanse techgigant potentiële concurrenten de nek omdraait.
De woorden die ze gebruikt zijn zorgvuldig op hun gevoelswaarde gekozen: Google maakt zich schuldig aan ‘illegale praktijken’ om zijn bijna-monopolie ‘te verankeren’, hanteert technische argumenten ‘als rookgordijn’ en dwingt smartphone en tabletfabrikanten ‘te tekenen bij het kruisje’ waarmee ze worden ‘opgesloten in door Google gecontroleerd ecosysteem’.
Vestager staat bekend om haar heldere en zeer goed voorbereidde persconferenties. Bij Apple, dat ze in 2016 een belastingnaheffing van 13 miljard euro oplegde, hebben ze er nog steeds slapeloze nachten van. Voor Google nam Vestager nog meer tijd om het oordeel (na drie jaar onderzoek) te presenteren. Wekenlang sparde ze met het Googleteam van haar afdeling, de zaak werd van alle kanten aangevlogen, spreekpunten keer op keer herschreven. Totdat Vestager vond dat het goed was.
De rust zelve
Woensdagmiddag om 13.03 neemt ze zonder aarzeling het woord om ruim een uur later (inclusief vragen en antwoorden) ogenschijnlijk nog steeds in een goed humeur de persconferentie af te sluiten. Als ze al zenuwachtig is over de megaboete – ‘inderdaad een forse som geld’ – laat ze dat niet blijken.
In alle rust legt ze de aanleiding uit voor het onderzoek (klachten van Googles concurrenten); de zaak zelf (Google misbruikt zijn alom geïnstalleerde ‘gratis’ Android-besturingssysteem om de eigen zoekmachine (Google Search/Chrome) en Googles Play Store (app-winkel) voor te trekken); en de schadelijke effecten: overtreding EU-concurrentieregels, minder keuzevrijheid consument en het smoren van innovatie en concurrentie. Geregeld schuift ze de vingers ineen om de consistentie van haar verhaal te onderstrepen.
Geen moeilijke termen maar beeldende, begrijpelijke taal. ‘Er bestaat niet zoiets als een gratis zoekopdracht’, parafraseert ze de econoom Milton Friedman (‘no free lunch’) om het vermeende altruïsme van Google te tackelen. Of over de hoogte van de boete, in werkelijkheid een uiterst complexe berekening: ‘We kijken naar de ernst van het misbruik, de duur ervan en hoeveel geld met die praktijken is gemoeid. Dat gaat allemaal in de machine, we trekken aan de hendel en dan boeff, komt het getal eruit.’ Alsof het een fruitmachine is met 4.342.865.000 euro als Jackpot.
De hoogste boete ooit, maar voor de vraag of Google nu ook de grootste marktcrimineel is, duikt Vestager behendig weg. ‘Ik behandel al mijn kinderen op dezelfde manier. Het is niet eerlijk mij een keuze te laten maken’, zegt ze na aan korte overpeinzing. ‘Maar het is wel een zeer kwalijke zaak.’
Wrok bij VS
Uitgesprokener is ze over de verwachte kritiek van Washington, de VS betichten haar al langer van een heksenjacht op Amerikaanse bedrijven en volgens president Donald Trump ‘haat die EU-belastingvrouw de VS’. ‘Ik ga over belastingen en ik ben een vrouw’, zei Vestager. ‘Tot zover klopt de bewering. Maar dat ik de VS haat, is complete onzin.’
Dat de boete voor Google het bezoek van Commissievoorzitter Juncker aan Trump volgende week bemoeilijkt, brengt Vestager evenmin van haar stuk. ‘Het is nooit het juiste moment voor zo’n boete. Maar in een steeds onvoorspelbaarder wereld is het een goede zaak dat de EU voorspelbaar blijft: als je de regels overtreedt, krijg je een boete.’
Binnen drie maanden betalen
Een boete die de Europese Commissie aan een bedrijf oplegt, moet normaliter binnen drie maanden worden betaald. Als het bedrijf in beroep gaat bij het Europees Hof van Justitie – zoals Google al heeft aangekondigd – volstaat een bankgarantie. Als het Europees Hof het Commissiebesluit goedkeurt (een zaak bij het Hof duurt al snel twee jaar), moet het betrokken bedrijf het bedrag alsnog overmaken. De opbrengst van de boetes wordt verdeeld over de lidstaten, conform de sleutel van hun bijdrage aan het EU-budget.