Frans (89) bouwde 60 jaar geleden het Atomium: “Ik krijg nog altijd kippenvel als ik er ben”

Zestig jaar na datum prijken er thuis aan de muur bij Frans Cools (89) in Tessenderlo nog altijd foto’s van een van de meest prestigieuze bouwwerken uit de Belgische geschiedenis. En die foto’s hangen er met reden, want Cools was bijna twee jaar lang dé werfleider van het Atomium.

“Ik zat in Congo voor de bouw van een enorme brug van 780 meter lang in Katanga, toen ik in 1956 de vraag kreeg om het Atomium te bouwen”, blikt Frans terug. “De technisch directeur van het Waalse bedrijf ‘les Ateliers de Constructions de Jambes et Namur’, waar ik toen voor werkte, was naar Congo afgereisd en duwde er een plan onder mijn neus: een bizarre constructie van 102 meter hoog en 2.500 ton zwaar met negen bollen met een doorsnede van 18 meter. Of ik het zag zitten om dat te bouwen. ‘Natuurlijk zie ik dat zitten’, heb ik daarop geantwoord.”

Aardappelen

Het ontwerp van het Atomium was van de hand van André Waterkeyn, economisch directeur bij Fabrimetal. “De constructie, een ijzeratoom dat 165 miljard keer is uitvergroot, moest de efficiëntie van de Belgische industrie in de kijker zetten”, zegt Cools. “Waterkeyn had er een maquette van gemaakt met negen tennisballen. Toen duidelijk werd dat ik het Atomium zou bouwen, heb ik zelf een nieuwe maquette gemaakt: met negen aardappelen.”

De bouw van het Atomium was een huzarenstukje. “Er waren toen nog geen kranen, dus we zijn gestart met het optrekken van gigantische masten van 118 meter hoog om het materiaal naar boven te trekken. Negentien maanden hebben we er uiteindelijk aan gewerkt. Vooral de laatste negen maanden waren bijzonder zwaar. We werkten toen dag en nacht, zeven op zeven. De laatste twee maanden ben ik ook elke dag in Brussel blijven overnachten om geen tijd te verliezen. Maar we zijn er toch in geslaagd om het Atomium op tijd klaar te hebben. Om 2 uur ’s nachts, enkele uren voor de start van Expo ’58, reed de laatste vrachtwagen met materiaal weg.”

Het Atomium zou normaal na het einde van de Wereldtentoonstelling, zes maanden na de bouw, terug afgebroken worden. Maar dat gebeurde niet. “De fundering en montage zijn zo sterk dat de constructie wel duizend jaar kan meegaan”, zegt Cools. De bouw van het Atomium leverde Cools ook een bijzondere vriendschap op: met wijlen koning Boudewijn. “Tijdens de bouw heeft koning Boudewijn mij acht keer bezocht: telkens incognito. Dan stond hij plots op de werf met een blauwe overall en rubberen laarzen. ‘Hoe staat het met de werf, Frans?’, vroeg hij dan.

Van protocol was geen sprake, hij sprak mij gewoon met mijn voornaam aan. Ook na de bouw van het Atomium heb ik hem nog negen keer ontmoet.” Cools kreeg ook een beloning omdat hij erin geslaagd was om het prestigieuze bouwwerk netjes op tijd af te ronden. “Tijdens de Expo werd er door KLM een bijzondere vlucht naar Japan via de Noordpool georganiseerd en daar zat ik als enige Belg op. Gevolg was dat ik als eerste Belg sinds de Tweede Wereldoorlog door keizer Hirohito in Tokio werd ontvangen.”

Viaduct van Vilvoorde

Het Atomium is trouwens niet het enige bouwwerk waarmee Looienaar Frans Cools bekendheid verwierf. “Ik heb zowat alle bruggen boven de Belgische snelwegen gebouwd”, zegt Cools. “Het moeilijkste project was het viaduct van Vilvoorde, een constructie van 1,7 kilometer dat de ring rond Brussel ontsluit. Vier jaar lang heb ik daaraan gewerkt.” Daarnaast is ook de 700 meter lange brug over de Maas in Dinant een project van Frans Cools.

Maar ook in Limburg mag de Looise bouwingenieur bouwwerken op zijn palmares schrijven. Zo is onder meer de schachttoren van de koolmijn in Winterslag, de laatste die in België gebouwd werd, een realisatie van Cools. Maar het Atomium is voor Frans Cools nog altijd net dat tikkeltje specialer. “Bij mijn zestigste huwelijksverjaardag hadden onze kinderen een verrassingsfeestje georganiseerd in de bovenste bol van het Atomium”, zegt Cools. “Een half jaar geleden ben ik er voor het laatst geweest, met mijn jongste zoon. En nog elke keer als ik er ben, krijg ik kippenvel.”