Mohamed Ridouani (sp.a), allochtone burgemeester van Leuven: “We doen te verkrampt over geloof”

“Bij mijn eerste job stond ik daar in mijn C&A-pak tussen mensen in Hugo Boss-kostuums. Ik was ook nog nooit op restaurant geweest. Dat zijn zaken die je voelt, dat was wennen”, zegt hij. Vandaag zit Mohamed Ridouani perfect in het pak als hij poseert in het hypermoderne stadskantoor van Leuven, naast het station, vijf hoog, met een weids uitzicht over de hele stad.

In het kleine, glazen kantoor ernaast zit de 80-jarige Louis Tobback nog even op zijn troon. Als we passeren is Tobback tegenover twee geduldig luisterende mannen een monoloog aan het afsteken. “Ook pers?”, vraag ik een medewerkster. “Nee hoor, zo gaat het daar meestal”, zegt ze. Ridouani zelf praat tegelijk bedachtzaam en gedecideerd, in zeer verzorgde zinnen.

Gefeliciteerd nog met uw overwinning. En dan nog eens met 10.059 voorkeurstemmen, méér dan Louis Tobback in 2012. Dat is onwaarschijnlijk.

Ja, het is redelijk onwaarschijnlijk, zoals u zegt. De overgang was heikel. Louis was hier 24 jaar burgemeester. Een politiek monument, iemand die sterk geassocieerd wordt met de Leuvense politiek. Er waren er weinigen die op ons zouden gewed hebben. Maar we hebben het toch gedaan.

Wat is uw geheim?

Mijn traject naar het burgemeesterschap is nooit verlopen via een uitgetekende, ambitieuze weg. Na mijn studies ben ik bij het bedrijf Deloitte kunnen beginnen, dat was een groot geluk. Tegelijk had ik met een aantal vrienden een vereniging opgericht om jongeren met moeilijkheden op school te helpen. Later is dat geëvolueerd tot onze stedelijke buddywerking, waarin 500 studenten en vrijwilligers 1.500 jongeren begeleiden. Ik kwam op de radar van de politiek terecht, maar ik zag het eerst niet zitten. Waarom risico ’s nemen als ik zo’n goede baan had, als zoon van arbeiders die er zo hard voor hebben moeten werken om mij die kansen te geven?

Inderdaad. Waarom?

Louis Tobback heeft mij kunnen overtuigen. “Je gaat in de politiek een veel groter verschil kunnen maken en je gaat er nooit spijt van krijgen, dat geef ik je op een briefje”, zei hij.

U werd al snel schepen.

Na de verkiezing in 2006 was ik er klaar voor om een zitje in de gemeenteraad te combineren met mijn job. Maar op de verkiezingsavond zei Louis in zijn speech ineens dat “wat ons betreft Mohamed maar schepen moet worden”. Ik wist nog van niks. Ik stond achterin het café rustig mijn colaatje te drinken en iedereen draaide zich naar mij (lacht). Na een goed gesprek met Louis heb ik dan – met een klein hartje – mijn ontslag gegeven bij Deloitte.

(Lees verder onder de foto.)

Nu weet ik nog niet waarom 10.000 Leuvenaars op u gestemd hebben.

Mijn analyse is dat de mensen mij na twaalf jaar als schepen goed hebben leren kennen. Veel inwoners weten waar ik naartoe wil. En ik heb altijd geprobeerd op een integere manier aan politiek te doen. Niet met vage beloftes. We hadden ook een fantastische campagne, ‘mee met Mo’. Toen ik mensen op de terrasjes van de Oude Markt dat hoorde scanderen, wist ik dat er iets moois in de lucht hing.

Uw partij heeft wel twee zetels verloren.

Ja, maar de inzet was de grootste te blijven na het vertrek van Louis, en dat in moeilijke omstandigheden voor de partij op nationaal vlak. Dan vind ik dit een half mirakel.

Over de sp.a gesproken. Louis Tobback begrijpt niet dat voorzitter John Crombez maar blijft “voortploeteren”.

Ik ga nu niet uithalen naar onze voorzitter. Het lijkt mij niet zinnig te azen op een wissel, we moeten vooral eensgezind focussen op mei en lessen trekken.

Zonder uw overwinning zou het er helemaal treurig uitzien voor sp.a.

Ja, dat klopt. Het is heel treurig. Ik hoop dat Leuven een baken van hoop mag zijn. De sociaal-democratie heeft toekomst. De grondstroom blijft, met de nood aan gelijke kansen, rechtvaardigheid en samenwerking voor sociale emancipatie. Dat blijft hyperrelevant. Maar we moeten dat omzetten in een geloofwaardig verhaal.

En dat is?

Ik heb duidelijk gemaakt dat er een polarisatie is ontstaan tussen ons en N-VA. “Als u op mij stemt, gaat u voor een progressief verhaal, dat verbindt en niet verdeelt, met aandacht voor iedereen. En de stad zal blijven investeren in sociale voorzieningen, zorg, onderwijs en publieke ruimte.” De mensen hebben hun keuze gemaakt.

(Lees verder onder de foto.)

Kunt u geen rol spelen voor de sp.a op Vlaams niveau?

Ik zal mijn best doen om mijn verhaal uit te dragen overal waar ik kan, maar de volgende zes jaar ben ik burgemeester van Leuven.

De omschrijving ‘eerste allochtone burgemeester van een stad’, doet u dat iets?

Het doet mij zeker wat. Ik ben hier geboren. Mijn ouders zijn naar hier gekomen uit Marokko in 1970, uit het Rifgebergte. Mensen die mij kennen weten dat ik nooit een punt maak van mijn afkomst. Ik wil afgerekend worden op wat ik doe. Maar als in een stad als deze een kind van arbeiders en migranten burgemeester kan worden, dan is dat een belangrijk signaal dat je je dromen kunt waarmaken ongeacht je afkomst.

N-VA legt meer nadruk op de verantwoordelijkheid van het individu dan op die van de samenleving.

Hierin ben ik heel altijd heel duidelijk geweest. De samenleving moet een context kunnen creëren waarin mensen kansen krijgen. Niet iedereen vertrekt met hetzelfde. Als je moeder geen diploma middelbaar onderwijs heeft, is de kans bijna nihil dat je tot het hoger onderwijs doorstoot. Dat blijkt uit meerdere studies. Wie uit gezinnen komt met werkloosheid, een lager inkomen of slechte huisvesting, heeft een grote achterstand, ook los van de migratie-achtergrond.

Toch heb ik het idee dat u het hoe dan ook wel gemaakt zou hebben.

Ik ben iemand met een grote wilskracht en doorzettingsvermogen. Misschien was ik er ook geraakt zonder het buurtwerk van de Straatmus. Maar zonder een studiebeurs en mijn werk bij de Quick had ik mijn studies niet kunnen betalen. Mijn vader zat in de bouw, mijn moeder was huisvrouw. De kinderbijslag hadden ze nodig.

Tegelijk zeg ik dat mensen de geboden kansen ook moeten grijpen. Dat vertel ik aan jongeren: “Je zult wellicht twee keer zo hard moeten werken, maar het kan, de mogelijkheden zijn er.” Zeker in een stad als Leuven. Je rolt hier zo vanuit je bed de school in, tot in de hogeschool en de unief. Ik ben eens in Yale geweest. Daar kost een studiejaar 70.000 euro. Ik spreek ook de ouders aan op hun verantwoordelijkheid, absoluut. Maar onderschat de kracht van de positieve stimulans niet. Onze buddy’s helpen jongeren met hun schoolwerk, maar ze praten ook met hen over hun hobby’s en dromen. Dat geeft vleugels. Ik kom studenten tegen aan de unief die zeggen dat hun buddy destijds voor de klik heeft gezorgd. Ze zijn beginnen geloven in zichzelf. Mensen beklimmen ook een culturele ladder. Ik zie mijn vader nog voor me terwijl hij het eelt op zijn pezige handen toont en zegt dat ik dat kan vermijden als ik een diploma haal, en dat hij mij daarin zal steunen. Je moet vertrouwen krijgen om stappen te durven zetten.

N-VA verwijt links voor open grenzen te zijn.

De grenzen moeten niet dicht zijn en niet wijd open. We moeten proberen in heel dat debat een beetje rustiger en nuchterder te zijn. Migratie is van alle tijden. Juist de meest vooruitstrevende landen doen het op een correcte, gedoseerde manier. Onze bevolking veroudert sterk. De gezondheidssector moet de komende jaren 9.000 mensen aanwerven. Die zijn er niet.

N-VA is óók voor een gecontroleerde, economische migratie.

Het verschil zit in hun discours. Ze zijn in hun beleid pragmatisch, maar hun verhaal is verdelend en stigmatiserend, hun taalgebruik heel ruw. Ik geloof in diversiteit, niet in het discours van N-VA. Een land kan er op vooruitgaan als het de migratie goed beheert. Mijn vader was een van de vele goedkope arbeidskrachten die naar hier werden gehaald om wegen en fabrieken te bouwen. Hij heeft bijgedragen aan de welvaart. We gaan mensen nodig hebben in de zorg, de informatica, de kenniseconomie… Alleen mag niet de fout worden gemaakt die voor de generatie van mijn ouders is gemaakt. Niemand verwachtte van hen dat ze de taal zouden leren, dat ze zich zouden integreren. Het idee was dat ze na een tijd weer zouden terugkeren. Migranten moeten zo snel mogelijk de taal leren en naar een job worden toegeleid.

(Lees verder onder de foto.)

Wat denkt u dan als Bart De Wever de Marokkaanse Berbers een gesloten, wantrouwige gemeenschap noemt, vatbaar voor het salafisme, en dat er “ook een attitude moet zijn om een opleiding te volgen en werk te zoeken”.

Zo veroorzaak je een deel van het probleem. Als mensen zich gestigmatiseerd en uitgesloten voelen, gaan ze zich anders gedragen. Ik zie niet in waarom we migranten van de tweede en derde generatie nog altijd in groep moeten wegzetten. Probleemgevallen moet je benoemen en aanpakken, zeker. Leuven is de veiligste stad van Vlaanderen. Voor misdrijven, inbraken en verkeersveiligheid. Het veiligheidsgevoel is nergens zo hoog. Dat kun je maar bereiken door een goed beleid: daadkrachtig achter de schermen, met een sterke politiemacht, verbindend voor de schermen, zonder te stigmatiseren of hele groepen te vergelijken. Bart De Wever vergeleek Berbers met joden. Wat hoop je daarmee te bereiken? Je deelt mensen op om macht te verwerven. Ik wil mensen kansen geven, verzoenen, bruggen bouwen.

Maar die segregatie is er ook vanwege de gemeenschappen zelf, die soms veel meer op hun land van herkomst gefocust zijn dan op de samenleving hier.

Ja, maar je moet die vicieuze cirkel doorbreken. Als politiek en media alsmaar mensen wegzetten, zullen zij zich nog meer segregeren. Als je hen als apart beschouwt, zullen ze zich ook zo gaan gedragen. Hier in Leuven hebben we 171 nationaliteiten, vooral door de unief natuurlijk. Ik doe er alles aan om te vermijden dat mensen zich in hun eigen cocon terugtrekken. Het Indische lentefeest bijvoorbeeld, een prachtige traditie waarbij ze je bekogelen met van die gekleurde poeders. Dat deden ze vroeger onder mekaar, nu gebeurt het op het Ladeuzeplein, samen met andere Leuvenaars.

Het Ladeuzeplein is de Turnhoutsebaan niet.

Daar geef ik je gelijk in. Daar is het veel moeilijker. In Leuven hebben we ook wel migratiebuurten, misschien zijn daar toch lessen te trekken uit onze aanpak. Ik denk dat de Turnhoutsebaan veel minder een probleem zou zijn als je daar vooral middenklasse zou hebben. Dus moet je achterstand aanpakken, via onderwijs en tewerkstelling. En er zijn op de Turnhoutsebaan toch ook veel winkels en kmo’s?

Daar zit wel eens drugsgeld in.

Criminaliteit moet je keihard aanpakken. Op dat vlak vertel ik een rechttoe-rechtaanverhaal. Maar ik zal niet zeggen dat alle Turken of Berbers behept zijn met criminele neigingen. Je moet dat aanpakken, dat is ook in het voordeel van de kinderen. Maar meng dat niet met discussies over hoe mensen zich kleden of gedragen.

Dit doet denken aan Bart Somers.

Ja, ik voel mij erg verwant met Bart Somers. Wat hij presteert is misschien een nog beter voorbeeld dan Leuven voor Antwerpen wat migratie en achterstand betreft. Als je ziet vanwaar hij vertrokken is en hoe de stad er nu voorstaat, zonder te stigmatiseren, door elke inwoner op dezelfde manier te benaderen... Ik had zijn absolute meerderheid voorspeld.

Goed, maar Antwerpen is een grootstad, met een problematiek op een heel andere schaal.

Je kunt ook investeren in voorzieningen rond de Turnhoutsebaan, in cultuur en zorg. Geef mensen mogelijkheden en ze zullen daar gebruik van maken. Criminaliteit en drugs zijn gif voor jongeren. Dat is zo, maar combineer dat met een verhaal van hoop en perspectief.

U bent een gelovig man, u volgt ook de ramadan.

Ja, maar mijn geloof zie ik volledig los van de politiek en mijn ambt. Dat is iets zeer persoonlijk. Ik geloof in een scheppende kracht, in de waarde van spiritualiteit, vanuit de vraag hoe je tot een betere ik komt, tot respect voor natuur en samenleving. Dat kan via de islam, of het katholicisme, het hindoeïsme, de vrijzinnigheid, het boe­ddhisme, filosofie… Ik denk dat we te verkrampt doen over geloof. Mensen zouden veel meer in gesprek moeten zijn met zichzelf, we hebben teveel aandacht voor presteren. We draaien dol, vandaar ook al die burn-outs.