Wie is Ivanisjvili, de man met een vermogen vergelijkbaar met een vijfde van de totale Georgische economie?

Daar was Bidzina Ivanisjvili opeens weer, toen hij eind december door de regeringspartij Georgische Droom op het schild werd gehesen als erevoorzitter. Bijna drie jaar daarvoor had de 68-jarige zakenman en miljardair, die in 2012 aan de wieg stond van de partij, zijn definitieve afscheid uit de politiek aangekondigd.

Ogenschijnlijk zat hij zelf totaal niet te wachten op een comeback. “Onaangenaam” noemde hij die zelfs. Zijn terugkeer in de politiek is volgens Ivanisjvili echter noodzakelijk om te voorkomen dat zijn partij – met afstand de grootste van het land – in de aanloop naar de parlementsverkiezingen later dit jaar ten prooi valt aan corruptie en onderlinge strijd.

In 2013, nadat hij zijn jonge partij naar verkiezingswinst had geleid en kortstondig had gediend als premier, stelde hij al eens vast dat zijn politieke missie was volbracht. Vijf jaar later, bij zijn aanstelling als partijvoorzitter, moest hij daar weer op terugkomen. Weinigen geloofden hem dan ook toen hij in 2021 andermaal de politiek vaarwel zegde om de rust van zijn ‘normale leven’ te kunnen opzoeken.

Zijn critici beweren dat de steenrijke Ivanisjvili – zijn vermogen is qua omvang vergelijkbaar met een vijfde deel van de totale Georgische economie – de touwtjes al die jaren in handen heeft gehouden. Het was Ivanisjvili zelf die ooit verklaarde de schaduw boven de schijnwerpers te verkiezen. “Ik sta normaal gesproken liever niet in het middelpunt van de belangstelling’, zei hij in 2005. ‘Ik vier zelfs nooit mijn verjaardag.”

Ditmaal komt zijn terugkeer op een politiek gewichtig moment: onder aanvoering van Georgische Droom behandelt het parlement een controversiële wet naar Russisch model. Organisaties die meer dan 20 procent van hun financiering uit het buitenland ontvangen, dreigen te worden bestempeld tot een “organisatie die de belangen van een buitenlandse mogendheid nastreeft”.

Grootschalige protesten

Al wekenlang leidt de wet tot beroering in Georgië. De hoofdstad Tbilisi is al dagen het toneel van grootschalige protesten. Tegenstanders vrezen dat – precies zoals president Poetin in Rusland doet – de wet zal worden aangegrepen om kritische geluiden de mond te snoeren. Zo zou regeringspartij Georgische Droom haar greep op de macht willen verstevigen.

De wet vereist enkel nog een derde stemming in het parlement en ondertekening door de president. De Europese Unie spreekt over een “zeer verontrustende ontwikkeling” en waarschuwt dat goedkeuring van deze wet Georgië’s kandidatuur voor het lidmaatschap van de Europese Unie in gevaar kan brengen.

Een jaar nadat Georgië de status kreeg van kandidaat-lid van de EU, dreigt de machtsgreep van Georgische Droom het land terug in de armen van Rusland te drijven. En er is niemand in het land die nadrukkelijker het gezicht is van die ontwikkeling dan Bidzina Ivanisjvili, de man die zijn immense fortuin in Rusland vergaarde.

Hij mag dan de rijkste man van het land zijn, zijn jeugd in het dorpje Chorvila in de toenmalige Sovjet-Unie werd gekenmerkt door grote armoede. Nadat hij in Moskou zijn doctoraat in de economie had behaald, bouwde hij in de jaren negentig in Rusland gestaag een omvangrijk imperium op in onder meer de staal- en ijzerindustrie en het bankwezen.

Semibankirschina

Zijn rijkdom steeg tot zulke grote hoogte dat hij deel ging uitmaken van de groep Russische oligarchen die bekendstond als de Semibankirschina. Die groep was in 1996 de drijvende financiële kracht achter de herverkiezing van de Russische president Boris Jeltsin.

In 2011 keerde Ivanisjvili terug naar Georgië, om met zijn nieuw opgerichte partij een einde te maken aan de regering van de volgens hem machtsbeluste Micheil Saakasjvili – die als revolutieleider het land probeerde te ontworstelen aan de invloedssfeer van Moskou. Ivanisjvili betoogde destijds dat zijn eigen reputatie in Rusland hem kon helpen om de relatie met Moskou in rustiger vaarwater te brengen – na de Russische invasie van Georgië in 2008.

Na zijn eerste vertrek uit de politiek werd een futuristisch bouwwerk in Tbilisi Ivanisjvili’s nieuwe uitvalbasis. Hij had toen weer de tijd om zich te storten op zijn grote passie: reuzenbomen. Daar haalt hij zoveel geluk uit, dat hij speciale soorten uit heel Georgië uit de grond liet plukken om ze bijeen te brengen in een nieuw bomenpark aan de Zwarte Zee. Beelden van een 100 jaar oude boom die via zee de overtocht maakte, gingen de hele wereld over.

De-oligarchisatie

Brussel verlangt dat oligarchen als Ivanisjvili het veld ruimen wil Georgië lid kunnen worden van de Europese Unie. “De-oligarchisatie” noemde de Europese Commissie dat in 2022. Vlak daarvoor had het Europees Parlement nog opgemerkt dat Rusland via Georgië westerse sancties zou omzeilen, waarbij de naam van Ivanisjvili expliciet werd genoemd.

Te midden van de onrust over de ogenschijnlijk pro-Russische koers van Georgische Droom staat Ivanisjvili nu vanwege zijn nauwe banden met Rusland wederom in de schijnwerpers. Zelf beweert hij een Georgisch EU-lidmaatschap te omarmen.

Maar wie hem vorige week tegenover een gehoor van medestanders van leer hoorde trekken tegen een “wereldwijde oorlogspartij” die de EU zou hebben geïnfiltreerd en Georgië in een conflict met Rusland gerommeld zou hebben, zal zijn oprechtheid als het gaat om de Europese ambities van Georgië sterk in twijfel trekken.