Kritiek op "groene lobbyisten" die te ver zouden gaan met Europees geld: wat is er aan de hand?

Het gaat over wat milieu-organisaties precies mogen doen met subsidies die ze van de Europese Commissie krijgen, en of de Europese Commissie hen niet inzet als verkapte lobbyisten. 

"De discussie is al een tijdje aan de gang", vertelt Rob Heirbaut in De Ochtend. "Woensdag werd het groot nieuws in Nederland, door een artikel in de krant De Telegraaf. Dat had als titel 'Lobbyschandaal: EU betaalde milieuclubs in het geheim voor promotie van groene plannen Timmermans'." 

Frans Timmermans is de voormalige EU-commissaris die verantwoordelijk was voor Klimaat en die de ambitieuze Green Deal uittekende. Hij verkaste inmiddels naar de Nederlandse politiek. De Commissie zou subsidies gebruikt hebben om haar eigen beleid te laten 'promoten' door ngo's, volgens De Telegraaf.  

Parlementsleden uit de begrotingscontrolecommissie van het Europees Parlement (EP) hebben subsidiecontracten kunnen inkijken, tussen de Europese Commissie en bepaalde milieuorganisaties, en daarin zou naar verluidt staan dat die milieu-organisaties de opdracht hebben gekregen om milieuwetten, via lobbywerk bij bepaalde Europese Parlementsleden, nog ambitieuzer en groener te maken. 

"Schaduwlobbyen", zegt Europees Parlementslid Dirk Gotink (Nieuw Sociaal Contract), die mee de hele kwestie naar buiten heeft gebracht. Hij wil weten of het ook nog in andere dossiers gebeurt.

Daarvoor moeten we kijken naar hoe Europese wetten gemaakt worden. Het begint bij de Europese Commissie. Die maakt een voorstel op, en stuurt dat naar het Europees Parlement en naar de lidstaten.

Het is dan aan de parlementsleden (en de lidstaten) zelf om als wetgevers de definitieve tekst vorm te geven: ze kunnen als ze willen de tekst van de Commissie helemaal veranderen, afzwakken of net ambitieuzer maken. 

Lobbyisten proberen daarom om parlementsleden of lidstaten te beïnvloeden en te overtuigen van hun gelijk, en hen te overtuigen om een tekst in een bepaalde richting aan te passen. "Er bestaat een register waarin maar liefst 13.000 organisaties - bedrijven maar ook non-profitorganisaties - zich hebben aangemeld als lobbyist." 

"Eigenlijk is de rol van de Europese Commissie na het indienen van een voorstel een beetje uitgespeeld, zeggen de parlementsleden. Maar nu zien ze dus contracten waarin staat dat de Europese Commissie onder één hoedje speelt met milieu-organisaties (die voor een stuk van hun werking Europese subsidies krijgen) om wetgeving nog aan te passen. Dan zeggen ze: dat kan natuurlijk niet." 

Woensdag vond er in het EP een geanimeerd debat plaats over de kwestie. De Europese Commissie gaat erop toezien dat haar subsidies voor ngo's niet meer worden gebruikt voor doelgericht lobbywerk bij specifieke leden van het EP of andere diensten van de Commissie. 

"Vorig jaar heeft de Commissie al een richtlijn gestuurd naar de hele administratie, waarbij ze zegt: 'Dit mag niet meer. In de contracten schrijven dat bepaalde parlementsleden of andere diensten van de Commissie benaderd moeten worden, kan de EU reputatieschade bezorgen'," vertelt Heirbaut. 

Eurocommissaris voor Begroting Pjotr Serafin zei woensdag tijdens het debat dat het niet per se illegaal is, maar noemde het wel "ongepast". 

"Ngo's mogen met dat geld conferenties organiseren, hun standpunten op papier zetten en rondsturen, enzovoort, maar niet individuele mensen doelgericht gaan belobbyen met Europees geld, dat mag niet meer van de Commissie", vat Heirbaut samen. "Het is sowieso moeilijk te controleren, want ze hebben ook geld uit andere bronnen. Het Europees geld is maar een deel van hun financiering."

De ngo's waarover het gaat, ontkennen overigens met klem de beschuldigingen. 

In principe niet. De Commissie wijst erop dat het maatschappelijk middenveld een essentieel onderdeel is van een levendige samenleving. Serafin zei het woensdag als volgt: "De Commissie gaat organisaties die bijdragen tot een levendige en diverse maatschappij, in lijn met de LIFE-richtlijnen, blijven steunen."

LIFE is het co-financieringsprogramma van de EU voor milieu en klimaat. Het is om de redenen die Serafin noemt in de wetgeving opgenomen en er hangt een budget aan vast van 15 miljoen euro. "Ook de Europese Volkspartij, die mee kritiek heeft geuit, zegt dat ze niet willen raken aan die subsidies. Zij stammen zelf een beetje uit het maatschappelijk middenveld", zegt Heirbaut. 

De bedoeling is om minder kapitaalkrachtige ngo's ook een stem te geven in het politieke debat, en om hen een tegengewicht te laten bieden aan tienduizenden lobbyisten van grote bedrijven. 

De groenen, de socialisten en sommige liberalen zeggen dat er een verborgen agenda zit achter het hele debat. Volgens hen willen de conservatieven en uiterst rechts de ngo's muilkorven. Dan gaan enkel nog de belangen van bedrijven en industrie gehoord worden, zeggen ze, want die hebben zelf gewoon meer geld om te lobbyen. 

Sara Matthieu, Europees Parlementslid voor de groenen, had het in een reactie aan VRT NWS zelfs over "een gecoördineerde aanval van conservatieve en extreemrechtse fracties om het middenveld en ngo's zwaar onder druk te zetten".

"Groenen, socialisten en sommige liberalen zeggen dat er meer aan de hand is. Ze wijzen erop dat de bestaande milieu- en klimaatmaatregelen onder druk komen. Ik denk dat dit wel meespeelt in dit debat. Alles wat met klimaat en milieu uit de vorige legislatuur te maken heeft, de Green Deal, staat toch wel onder druk."

Daarbij komt nog dat de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump nog meer olie en gas wil oppompen en zo snel mogelijk uit het klimaatakkoord van Parijs wil stappen. 

In verband met Trump had de Britse krant The Guardian deze week een artikel over lobbyen vanuit de VS in Brussel, in Europa. Daarin speelt het Heartland Institute een hoofdrol. Volgens de krant heeft de Amerikaanse denktank banden met de regering-Trump, en haalt ze een deel van haar geld van oliegigant Exxon en rijke Republikeinse donoren. 

Leden van het Heartland Institute zouden de voorbije 2 jaar stevig gelobbyd hebben bij Europese radicaal-rechtse parlementsleden uit Polen, Hongarije en Oostenrijk om de natuurherstelwet te proberen tegen te houden. Die wet moet lidstaten beter zorg laten dragen voor de natuur in tijden van klimaatverandering en een biodiversiteit die onder grote druk staat. 

Heartland-voorzitter James Taylor zou in Straatsburg enkele Hongaarse parlementsleden hebben gesproken over hoe ze "klimaatalarmisme kunnen tegengaan" en een conferentie hebben georganiseerd. Een paar maanden later trok Hongarije zijn steun voor de natuurherstelwet terug - al kwam de wet er uiteindelijk alsnog. 

"Het zag er toen even uit dat de natuurherstelwet ging sneuvelen omdat Hongarije plots van kamp veranderde. Volgens het Heartland Institute zelf hebben zij de Hongaren overtuigd. Bij ons werd er in de pers naar premier De Croo gekeken, maar de organisatie beweert anders", zegt Heirbaut.

"Klopt het of niet? Het bewijs is nogal mager. We weten niet of we hen op hun woord mogen geloven. Maar dat gebeurt wel vaker bij lobbywerk. Achteraf zeggen mensen dat het komt door hun toedoen. Het is moeilijk te achterhalen. Al zijn er regels om het allemaal transparanter te maken en al zijn er veel lobbyisten die hun werk volgens de regels doen, er blijven duistere zones."