In de snelst groeiende gemeente van Vlaanderen willen ook veel inwoners weg: daarom voelen ze zich er niet meer thuis
Guyke (links) en cafébaas Patrick voelen zich niet meer thuis in Machelen. — © Ivan Put
Nergens in Vlaanderen dikte de bevolking de afgelopen jaren zo aan als in Machelen. Sinds de vorige “volkstelling” steeg het inwonersaantal van de Brusselse randgemeente met maar liefst 17,2 procent. Een verhaal met twee kanten: “Echte Machelenaars trekken juist weg van hier.”
Van 13.565 inwoners in 2011 naar 15.895 in 2021 en volgens de jongste cijfers zelfs 16.486 in 2023. Machelen is hot. Of zo lijkt het toch. Want vreemd genoeg werd de gemeente, gelegen tussen de Brusselse ring en de luchthaven van Zaventem, in januari nog aangeduid als ongelukkigste gemeente van Vlaanderen. Om die twee schijnbaar tegenstrijdige vaststellingen met elkaar te rijmen, trekken we naar de dorpskern. Want waar beter de dynamiek van een gemeente te capteren dan onder de kerktoren?
(lees verder onder de grafiek)
Uit de census blijkt dat Machelen de grootste bevolkingstoename kende.
In café Den Arend is er al aardig wat volk bijeengekomen wanneer we er om 11 uur een koffie bestellen. Tussen pot en pint bediscussiëren de vaste stamgasten, voornamelijk gepensioneerden, de actualiteit. Het gevangeniswezen, de prestaties van Anderlecht, de politiek… En ook over de eigen gemeente wordt geen blad voor de mond genomen. Zo blijkt wanneer we een van de habitués aanspreken.
“Guyke Pigeon” is een geboren en getogen Machelenaar — © Ivan Put
De 89-jarige Guy Hanssens, bijgenaamd ‘Guyke Pigeon’ vanwege zijn verleden in de duivensport, is geboren en getogen Machelenaar en zag de gemeente doorheen zijn leven veel veranderen. “Vroeger was hierachter allemaal groen en bos, maar tegenwoordig wordt alles volgebouwd met appartementsblokken. Het dorp is geen dorp meer.”
“Het dorp is geen dorp meer”
‘Guyke Pigeon’
Inwoner
Guy is blij dat hij nog elke dag terechtkan in Den Arend voor enkele pintjes, maar echt thuis voelt hij zich niet meer in zijn Machelen. “Ikzelf ben te oud om te verhuizen, maar veel echte Machelenaars trekken tegenwoordig weg. Het is hier niet meer van ons. Je hoort op straat bijna alleen nog Frans.” De rest van het café knikt instemmend. Uitbater Patrick is zelf een van die ondertussen uitgeweken Machelenaars. Hij verhuisde zeven jaar geleden naar Kampenhout. “Waarom? In de eerste plaats door de vele vreemden hier.”
Alternatief voor Brussel
De bevolkingsgroei in Machelen lijkt inderdaad grotendeels het gevolg van migratie. Het percentage van inwoners die in het buitenland zijn geboren, steeg er op tien jaar tijd van 18 naar 25 procent. De nabijheid van de luchthaven en heel wat bedrijven zit daar zeker en vast voor iets tussen. Maar veel jonge gezinnen zien Machelen ook als een interessant alternatief voor Brussel.
Cafébaas Patrick verhuisde zeven jaar geleden naar Kampenhout vanwege “de vele vreemden” — © ivan put
“Ik woonde eerst in een appartement in Brussel, maar we wilden graag op zoek naar iets groter”, zegt de Franse Pauline, die samen met haar partner en twee kinderen vier jaar geleden in Machelen terechtkwam. “Hier zitten we nog steeds dicht bij Brussel, waar de kinderen naar school gaan, maar is het een pak betaalbaarder.” De jonge Turkse twintiger Bayram vertelt ons een gelijkaardig verhaal. “Mijn ouders en ik woonden vroeger in een appartement in Brussel, op de zesde verdieping in een gebouw zonder lift. Omdat we heel graag naar een huis wilden verhuizen, zijn we uitgekomen bij Machelen. Hier is namelijk een grote Turkse gemeenschap.” Op onze vraag of hij dan nog andere mensen van Turkse origine weet wonen in de buurt, begint Bayram te wijzen. “Daar, daar, daar en hierachter… Bijna iedereen in deze buurt is eigenlijk Turks.” (lacht)
Op de scholen in Machelen is er een “enorm plaatsgebrek”, zo vertrouwt een jonge moeder ons toe.
Rustiger en properder
Hoewel hij nog quasi dagelijks naar Brussel gaat, voor werk of zijn vrienden, geeft Bayram aan dat hij graag in Machelen woont. Net als Pauline: “Het is hier een pak rustiger en properder dan waar we vroeger woonden. Het enige lastige is de taal. Mijn kinderen en ik proberen Nederlands te leren, maar echt goed lukt dat voorlopig nog niet.”
(lees verder onder de grafiek)
De grootste huishoudens wonen in Machelen.
In sportclubs en verenigingen blijft Nederlands inderdaad de voertaal in Machelen. Voor sommige inwijkelingen is dat dan ook een ideale weg om zich te integreren in Vlaanderen. Dat lijkt ook het stadsbestuur te beseffen. Aan sport- en recreatie-infrastructuur is er in Machelen geen gebrek: te midden van een park, op tien minuutjes van het dorpsplein, vinden we een skatepark, een speeltuin, twee voetbalvelden, een atletiekpiste, een sporthal én meerdere tennisterreinen.
(lees verder onder de grafiek)
Machelen heeft jonge bewoners.
“Maar niet alle infrastructuur is aangepast aan de huidige bevolkingsgroei”, horen we van een jonge moeder die haar naam liever niet in de krant ziet verschijnen. “Ik denk dan onder meer aan parkeerplaatsen. Maar belangrijker: er is een enorm plaatsgebrek op de scholen hier, waardoor velen hun kinderen naar Brussel of een andere gemeente moeten brengen.”
(lees verder onder de grafieken)
De census toont ook waar de meeste en minste hooggeschoolden wonen...
… waar de meeste inwijkelingen...
… waar er het meest en het minst werkloosheid is...
… en welke gemeenten het meeste inwoners verliezen.
Hoe wordt de volkstelling uitgevoerd?
11.521.238. Zoveel inwoners telde ons land volgens de jongste census, de voormalige “volkstelling”, in 2021. Dat zijn er ongeveer 600.000 meer dan bij de vorige telling in 2011.
De census of volkstelling kent een lange geschiedenis. Al in 1846 werd er onderzoek gedaan naar het aantal inwoners in ons land en enkele sociale en economische kenmerken. Onder leiding van de Gentse wiskundige Adolphe Quetelet, tevens de bedenker van de Body Mass Index (BMI), gingen onderzoekers van deur tot deur met een vragenlijst. Sindsdien wordt de telling om de tien jaar herhaald.
“De deur-tot-deur-methode is nog tot de jaren 80 gebruikt”, vertelt Wendy Schelfaut, woordvoerster van Statbel, het Belgische statistiekbureau. “Daarna zijn we eerst overgeschakeld op enquêteformulieren die naar iedereen werden toegestuurd op basis van de adressen in het rijksregister. En sinds 2011 komt er zelfs geen bevraging meer aan te pas, maar gebeurt het onderzoek volledig administratief.”
“We koppelen zo’n 100 verschillende databanken aan elkaar. Dat gaat van het rijksregister naar databanken over sociale zekerheid tot onderwijsdatabanken. Daar gaat heel wat overleg met dataleveranciers aan vooraf. Sommige kunnen hun data automatisch doorgeven, bij andere kost dat veel tijd. Daarom kunnen we de census voorlopig pas drie jaar na datum publiceren.”
Toch heeft de koppeling van al die verschillende gegevens nog steeds zijn nut, zegt Schelfaut. “Veel cijfers zijn apart al wel beschikbaar, maar die behelzen regelmatig ook blinde vlekken, omdat een deel van de bevolking niet wordt meegenomen. Omdat we zoveel databanken met elkaar kruisen, zijn deze gegevens veel vollediger. Bovendien gaat dit ook erg diep op geografisch niveau. We kunnen echt per wijk of straat gaan kijken wat de achtergrondkenmerken van de inwoners zijn. Daar kan beleid op afgestemd worden.” (GLI)
