De 'eenzaamheidsepidemie' treft jongeren veel meer dan ouderen

"Als iemand te kennen geeft eenzaam te zijn, dan is dat mogelijk een belangrijk signaal dat deze persoon ook met andere problemen kampt", schrijft Timothy Matthews van het King’s College in Londen. Een recente studie aan het instituut windt geen doekjes om: eenzaamheid is geen alleenstaand probleem.

Ruim 2.000 jonge twintigers werden bevraagd naar gevoelens van eenzaamheid, alsook mentale en fysieke gezondheid. Volgens de studie gaat eenzaamheid gepaard met een hogere kans op depressie en angstgevoelens. Op een eenzaamheidsschaal van acht punten, staat een sprongetje van twee gelijk aan een verdubbeling. Ook met werkloosheid en gedrag zoals roken of weinig bewegen, wordt een verband geconstateerd. Geslacht of sociale klasse spelen dan weer geen rol.

Dat een studie over eenzaamheid zich focust op jongeren lijkt contra-intuïtief, maar het is al even geweten dat twintigers er vaker last van hebben dan 65-plussers. "Er is een piek bij de leeftijd van dertig, waarna je een U-vorm ziet. Pas na de leeftijd van tachtig wordt dat piekniveau weer overstegen", verwijst eenzaamheids-expert Luc Goossens (KU Leuven) naar resultaten uit 2016.

Eenzaamheid staat dan ook niet gelijk aan sociale isolatie. "Zelfs als jongeren een rijk sociaal leven hebben, bekruipt hen toch vaak een gevoel van eenzaamheid", zegt ontwikkelingspsycholoog Bart Soenens (UGent). Per definitie gaat het om verwachtingen: als we minder uit relaties halen dan we onszelf opleggen, gaat dat gepaard met een mix aan negatieve gevoelens. "De voornaamste is jezelf in de steek gelaten voelen", aldus Goossens.

De verwachtingen kunnen torenhoog zijn. Jongeren gaan studeren, zoeken een job, gaan alleen wonen of bouwen aan hun nest. "Je komt in een flessenhals terecht, veel belangrijke keuzes op hetzelfde moment", zegt Soenens, die ziet dat die stappen het meest acuut zijn tijdens de leeftijd van 25 en 30.

Tegelijkertijd trekt een belangrijke levenskeuze jongeren vaak uit hun bestaande sociale netwerk. Wie naar de unief trekt, laat de dorpskerk achter. Wie gaat settelen en kinderen krijgt, ziet sommige vriendschappen verwateren. Maar dat zijn positieve levensveranderingen, toch? "Studeren is 'de tijd van je leven', zeggen mensen vaak. Net door zulke uitspraken is het lang een taboe geweest om te spreken over eenzaamheid", ziet Goossens.

Vijftien sigaretten

Want die eenzaamheid is er volgens Goossens al langer. "Studies die 10 à 20 jaar teruggraven, vinden geen verschillen." Wat wel duidelijk vergroot is: de bespreekbaarheid. Mede door de wetenschappelijke aandacht die aan het thema wordt besteed, is het draagvlak vergroot en ook op politiek niveau beweegt er wat.

In het Verenigd Koninkrijk is er sinds dit jaar een 'minister of Loneliness', in Vlaanderen maakt N-VA van eenzaamheid een belangrijk verkiezingsthema. De focus ligt wel eerder op ouderen. "Slechts vijf procent van de huidige projecten rond eenzaamheid richt zich inderdaad op jongeren. Sociaal isolement is gewoon beter te detecteren dan emotionele eenzaamheid", zegt Lorin Parys (N-VA). "Maar dit thema op de agenda plaatsen, is ook een boodschap: je bent niet alleen in deze situatie."

Dat de gezondheidsimpact van eenzaamheid - zowel mentaal als fysiek - steeds duidelijker wordt, kan het politieke draagvlak wellicht nog vergroten. "Een grotere impact op de gezondheid dan obesitas", stelde eerder Amerikaans onderzoek eenzaamheid gelijk aan vijftien sigaretten per dag. Aan zo'n "epidemie" hangt ook een economisch plaatje vast: in het Verenigd Koninkrijk schat een overheidsrapport de jaarlijkse kost op 4 miljard euro. 

Willen we een kentering teweegbrengen, dan kom je automatisch uit bij de verwachtingen. "Meer contact helpt niet. De beste therapie tegen eenzaamheid is leren om jezelf en je relaties met anderen in een gezond perspectief te plaatsen", zegt Goossens.

Getuigenis over eenzaamheid: "Vrienden waren bezig met kinderen, terwijl ik nog in mijn bubbel zat"

"Als ik door de stad loop, zie ik de mensen vaak alleen zitten. Dan denk ik: zouden ze ook eenzaam zijn?" De Nederlandse illustratrice Kristel Peijnenborg (31) - ook wel Kris Crayon - beseft goed dat die twee zaken nauw verweven zijn, en toch ook heel verschillend. Een viertal jaar geleden nam haar leven enkele grote wendingen: van een drukke kantoorjob naar freelancen van thuis uit, van een relatie naar het single leven. "De balans tussen samen en alleen zijn was plots helemaal weg en daar vloeiden heel wat gevoelens van eenzaamheid uit voort."

Gevoelens die je niet zomaar weet te ontsnappen door jezelf stelselmatig te gaan omringen door vrienden. "Ik naderde de dertig, en dus ook de verwachtingen die daaraan vasthangen. Vrienden waren bezig over levenskeuzes zoals kinderen, terwijl ik in mijn eigen bubbel zat." Eenzaam zijn "in je manier van leven", noemt ze het. Niet in het prentje passen dat de maatschappij ons voorhoudt. "Het gevoel er niet bij te horen, leidde ertoe dat ik gewoon niet lekker in m'n vel zat."

In de drang om die gevoelens te onderdrukken, greep ze wel eens naar een ongezonde gewoonte. "Een jointje" Tot ook pen en papier een helend effect bleken te hebben. "Als ik me rot voel, ga ik al tekenend aan de slag met mezelf. Op die manier maak ik van die eenzaamheid ook een leuk momentje." De 'alleen-momenten van Kris Crayon', noemt ze die hersenspinsels. "Het laatste jaar heb ik die momenten minder en minder, en ik kan ze beter plaatsen: iedereen is wel eens eenzaam."