Al vijftien jaar beslist en nog geen kernuitstap

16 januari 2003

Het is beslist: België sluit tussen 2015 en 2025 zijn zeven kerncentrales. In de Senaat – dan nog een volwaardig halfrond en geen sterfhuis – heeft de paars-groene meerderheid de wet op de kernuitstap goedgekeurd. Die voorziet in een geleidelijke uitstap uit kernenergie. De eerste centrales, die binnen twaalf jaar zullen dichtgaan, zijn Doel 1 en 2 en Tihange 1. Daarna volgt de rest een na een.

De oppositie, met CD&V en de Volksunie, stemt tegen omdat regering-Verhofstadt geen concreet alternatief voor de kerncentrales klaar heeft. Op dat moment zorgen kerncentrales voor 60 procent van de stroom die in België wordt verbruikt, terwijl hernieuwbare energie slechts voor 1 procent telt. Voor Senator Ludwig Caluwé (CD&V) is de wet "het resultaat van een koehandel om de groenen in de coalitie te houden".

Ook de strijd tegen de klimaatopwarming, dan nog ‘het broeikaseffect’ wordt aangehaald. Professor André Berger, een prominent klimatoloog van de universiteit van Louvain-la-Neuve, schrijft op de dag van de stemming een open brief aan Verhofstadt, waarin hij de kernuitstap "de grootste vergissing van de regering" noemt. Volgens Berger staat de sluiting van de kerncentrales, die geen broeikasgassen uitstoten in tegenstelling tot gascentrales, haaks op de duurzame ontwikkeling. Ook Patrik Vankrunkelsven (VLD) wijst op het probleem van de extra uitstoot.

De kernuitstap is echter te belangrijk voor Agalev en Ecolo. Zij willen dat de Senaat stemt wat er in het regeerakkoord (in 1999 tot stand gekomen op een ogenblik dat de gevoeligheid voor volksgezondheid enorm is door de dioxinecrisis) staat: de kerncentrales moeten dicht. In Duitsland was dat ook al een belangrijke eis van de groenen om tot een klassieke coalitie toe te treden. Bovendien kunnen de Belgische groenen een succesje gebruiken. Hun regeringsdeelname is vooralsnog een grote teleurstelling en de verkiezingen staan voor de deur.

Staatssecretaris voor Energie Olivier Deleuze (Ecolo), de inspirator van de wet, verdedigt de kernuitstap met vuur. Er zijn volgens hem drie alternatieve opties voor kernenergie: besparen, groene energie en gascentrales. Zijn kabinetschef, de Vlaming Luc Barbé, zegt: "We hebben dertien jaar om ons voor te bereiden. We geloven dat dat kan lukken. Er zijn genoeg welvarende Europese landen zonder kerncentrales."

Maar Barbé zal later in zijn boek Kernenergie in de Wetstraat, dissectie van de deals, de vinger leggen op de fouten die toen gemaakt werden. Dat was vooral een onderschatting van de tegenwind. "Achter de schermen werd Luc Coene, kabinetschef van de eerste minister, zenuwachtig. Hij vond de kernuitstap absolute horror, was misschien wel de hevigste antigroene in de regering en hij kon Deleuze absoluut niet luchten." Coene bracht een rist experten in stelling.

Ook CD&V ging zwaar inbeuken, ondanks haar ACW-vleugel die voorstander was van een kernuitstap. "Dat liet bij sommige groenen zware sporen na, en Agalev onderschatte die aanval compleet." Het gevolg: "Het dossier werd niet of onvoldoende gevaloriseerd."

Het duurt dan ook niet lang of de gemaakte afspraak komt onder druk te staan. Wanneer de groenen na een desastreus verkiezingsresultaat uit de meerderheid verdwijnen in 2003, pleit VLD steeds openlijker om de kernuitstap terug te draaien. "Als we het alleen hadden beslist, zouden we die afbouw niet gekozen hebben", laat voorzitter Karel De Gucht begin 2005 optekenen. Vlaams minister van Energie Kris Peeters, die net de overstap heeft gemaakt van Unizo naar CD&V, benadrukt: "Er moet zeer snel een serieus debat komen over de kernuitstap en de gevolgen."

22 juni 2007

De twijfel wordt steeds groter. Net na de verkiezingen van 2007 vraagt Marc Verwilghen (VLD), energieminister in de afscheidnemende regering-Verhofstadt II, advies aan een expertencommissie. In twee rapporten adviseert die om af te zien van de kernuitstap. "Als we toch doorzetten, zal de elektriciteit tot twee keer duurder worden", waarschuwt professor William D’Haeseleer, een energiespecialist van de KU Leuven.

Maar de socialisten blijven achter de kernuitstap staan. Sp.a-voorzitter Johan Vande Lanotte veegt de rapporten van de expertencommissie van tafel als ‘oplichterij’. De conclusies zijn volgens hem op maat van Electrabel geschreven en de meeste leden van de commissie hebben banden met de nucleaire sector. Ook wetenschappers en milieuorganisaties die de rapporten achteraf mogen beoordelen, uiten vernietigende kritiek.

Ondertussen heeft premier Verhofstadt in 2005 en 2006 met GDF Suez-Electrabel wel al de zogenaamde Pax Electric-akkoorden afgesloten. In die akkoorden is officieel geen sprake van een langere levensduur van de kerncentrales, maar volgens critici heeft het Frans-Belgische concern op dat moment wel al beloftes in die richting gekregen. Verwilghen verklaart: "Ik ga deze rapporten overmaken aan de formateur (er wordt dan onderhandeld over de oranje-blauwe regering-Leterme, JVH). Als die de aanbevelingen negeert, moet ze maar uitleggen waarom."

Die formateur, dat is Yves Leterme (CD&V). In zijn formateursnota schrijft hij dan ook dat de kerncentrales langer open moeten blijven. Maar wanneer de PS later aan boord gehesen moet worden omdat de onderhandelingen anders stranden, sneuvelt de passage. Om uitsluitsel te geven belooft energieminister Paul Magnette (PS) wel om nog een studie te bestellen. Ditmaal bij de zogenaamde GEMIX-expertengroep. Die beveelt aan "om de sluiting van de drie oudste reactoren met tien jaar uit te stellen, tot 2025, en de vier jongste met twintig jaar, tot 2045".

23 oktober 2009

In de Kamer presenteert premier Herman Van Rompuy (CD&V) zijn protocolakkoord met GDF Suez-Electrabel. Slechts enkele minuten voor de start van het vragenuurtje heeft Van Rompuy, die Leterme is opgevolgd na het Fortis-debacle, de handtekening van CEO Gérard Mestrallet te pakken. In het protocolakkoord staat gestipuleerd dat de drie oudste kerncentrales Doel 1 en 2, en Tihange 1 tien jaar jaar langer mogen openblijven dan voorzien. In ruil zal GDF Suez-Electrabel jaarlijks tot 245 miljoen euro nucleaire taks betalen aan de Belgische staat.

Het protocolakkoord is onderhandeld door Magnette, op basis van het GEMIX-rapport. De socialist maakt zich sterk: dit is een goede deal. "De wet op de kernuitstap was een lege doos, gedoemd om te mislukken. De wet beslaat een halve pagina: vanaf 2015 stappen we uit de kernenergie, c’est tout. Over hoe we daar zouden geraken, wordt niets gezegd. Dit is een transparant akkoord. Alleen Chávez legt meer regels op." (lacht)

Het probleem: even later trekt Alexander De Croo (Open Vld) de stekker uit de regering omwille van B-H-V. Op dat moment is het protocolakkoord nog niet omgezet in wet, waardoor de oude wet op de kernuitstap van kracht blijft. Door het statuut van lopende zaken kan de regering-Leterme daar ook niets aan veranderen. Want Leterme wil maar wat graag ingrijpen. Op 7 maart 2011 zegt hij: "Iedereen weet dat kerncentrales stoppen zonder alternatief niet verstandig is. Ik pleit ervoor om niet alleen de oudste, maar alle kerncentrales langer open te houden."

Op 11 maart 2011, welgeteld vier dagen later, wordt de kerncentrale van Fukushima getroffen door een aardbeving en tsunami. De catastrofe doet in de hele wereld het debat over de veiligheid van kerncentrales weer oplaaien. Duits bondskanselier Angela Merkel bevriest de beslissing om de Duitse kerncentrales langer open te houden en sluit zeven oudere reactoren uit voorzorg. De Belgische regering beslist om ook onze kerncentrales aan stresstests te onderwerpen. Het resultaat is niet goed. Plots denkt niemand nog aan een levensduurverlenging.

4 juli 2012

Staatssecretaris Melchior Wathelet (cdH) heeft een ‘uitrustingsplan’ voor de elektriciteitssector klaar. Dat plan moet twee doelstellingen verzoenen: vasthouden aan de originele kernuitstap en de stroombevoorrading verzekeren. Daarvoor heeft hij een compromis à la belge in gedachten: een van de oudste kerncentrales, Tihange 1, moet tien jaar langer openblijven dan eerst bepaald. Terwijl Doel 1 en 2 slechts een jaartje langer draaien, tot in 2016. En tegen 2025 gaan alle andere kerncentrales in ons land dan onherroepelijk dicht.

"We hebben nu een duidelijke visie", klopt Wathelet zich op de borst. De regering-Di Rupo is het daarmee eens, de oppositie niet. Groen-kopman Kristof Calvo fulmineert dat "Electrabel Euromillions heeft gewonnen" omdat het energiebedrijf veel te weinig moet betalen voor de levensduurverlenging. In de jaren daarna krijgt hij gelijk: Tihange 1 levert de staatskas weinig of niets op. Met de belasting zouden groene fondsen gespekt worden, maar die blijven leeg. Een nieuw steunmechanisme voor gascentrales wordt afgekeurd door Europa.

In 2015 is het zo de beurt aan huidig energieminister Marie Christine Marghem (MR) om het vast te stellen wat voor iedereen duidelijk is: er is nog steeds niet genoeg geïnvesteerd in nieuwe gascentrales, zonnepanelen en windmolens om zeker te zijn dat de spreekwoordelijke lamp blijft branden zonder de kerncentrales. Om tekorten te vermijden beslist ze daarom om ook Doel 1 en 2 open te houden tot 2025.

Premier Charles Michel (MR) verdedigt de beslissing op een persconferentie, waar hij geflankeerd wordt door een breed lachende Mestrallet en Isabelle Kocher, zijn opvolgster als hoofd van Engie (het voormalige GDF Suez). "Dit akkoord zorgt ervoor dat ons land voor de komende jaren bevoorradingszekerheid heeft. Tegelijk starten we de groene transitie. Zodat we klaar zijn in 2025, wanneer alle kerncentrales sluiten."

Of alle kerncentrales echt in 2025 moeten sluiten, staat intussen alweer ter discussie. N-VA wil nu twee reactoren openhouden tot 2035. De argumenten klinken oh zo vertrouwd: dit zou beter zijn voor de bevoorrading, de stroomprijs en het klimaat. Of hoe het debat over de kernuitstap na vijftien jaar amper is opgeschoven. Het blijft wachten op een definitieve beslissing. Op een alternatief evenzeer.