Verenigde Staten zijn tegelijk spelbreker en klimaatambitieus in Katowice

Het officiële kantoor van de Verenigde Staten op de VN-klimaatconferentie in de Poolse kolenstad Katowice zit verstopt achter een witte systeemmuur. Op deurkloppen wordt niet gereageerd, vragen van de pers mogen alleen per e-mail worden gesteld en een enkele medewerker die schichtig binnenglipt, weert alle contacten af. Een groot contrast met de jaarmarktachtige drukte bij de andere landenpaviljoens beneden.

Het is symbolisch voor de onzichtbare rol die de VS deze weken spelen op de cruciale klimaatconferentie die drie jaar na de historische top van Parijs het gelijknamige akkoord handen en voeten moet geven. Waar de bijna 200 landen van de VN-klimaatconventie UNFCCC in Parijs afspraken dat de opwarming beperkt moet blijven tot 2 of liever 1,5 graad, moet Katowice heldere regels opleveren op basis waarvan die afspraak in daden kan worden omgezet.

De VS, drie jaar geleden onder president Obama in Parijs nog een leider, is geen speler van betekenis meer sinds president Trump vorig jaar aankondigde dat de VS uit het akkoord stappen (in 2020). Amerikaanse diplomaten proberen de regels van het Paris Rulebook zo slap mogelijk te houden, en wisten samen met olielanden Rusland, Saudi-Arabië en Koeweit dit weekend te voorkomen dat de top het in oktober verschenen alarmerende IPCC-rapport over 1,5 graad zou 'verwelkomen'. In plaats daarvan neemt men er nu alleen 'kennis van'.

Politieke strijd

"Dat is meer dan een woordenspel", zegt Alden Meyer van de Union of Concerned Scientists. "Het weerspiegelt de politieke strijd tussen de overgrote meerderheid van landen die meer klimaatambitie willen en de paar landen die dat niet willen."

Een rapport van Germanwatch en NewClimate Institute, de Climate Change Performance Index 2019, laat zien wat het Trump-effect op het Amerikaanse klimaatbeleid is. Op deze ranglijst, die aangeeft in hoeverre landen op koers zijn voor Parijs, zakken de VS naar de op één na laatste plek, net boven Saudi-Arabië en onder Iran.

Om te zien hoe dat kan, moeten we naar een andere hoek van de COP-kermis, waar in de stand van het US Climate Action Centre het andere Amerika zetelt. Het is er een drukte van belang. Op de agenda staan de nieuwe perspectieven na de Democratische winst bij de tussentijdse verkiezingen van november. “We moeten nu ingaan tegen de wetteloosheid, wreedheid en stupiditeit van deze regering", roept de miljardair en filantroop Tom Steyer.

Enkele paneldeelnemers doen veel moeite om de gepolariseerde Amerikaanse partijtegenstellingen te overstijgen. Klimaatbeleid is niet alleen een thema van Democraten, er zijn ook veel Republikeinen met klimaatgevoel, zegt Ben Grumbles, voorzitter van de klimaatcommissie van de staat Maryland. Zoals zijn eigen gouverneur Larry Hogan. "We hebben een US Climate Alliance met straks al 21 gouverneurs die meer dan de helft van de VS vertegenwoordigen.”

Een paar uur later botsen de beide Amerika's frontaal op elkaar. De locatie: een zaal in een stille uithoek van het conferentiecomplex waar de Amerikaanse delegatie haar enige side event heeft belegd, niet toevallig een bijeenkomst over innovatieve technieken om fossiele brandstoffen als kolen en gas 'schoon' uit de grond te halen, zoals 'fracking' en horizontaal boren, en met ook aandacht voor kernenergie.

Dat is de aanpak van de regering-Trump, zegt voorzitter en adviseur van het Witte Huis Preston Wells Griffith. "We moeten pragmatisch zijn in een wereld die nog decennia afhankelijk zal zijn van fossiele brandstoffen." Daarom investeren wij in de VS in technieken om olie, kolen en gas schoon te winnen en te gebruiken, vult Steve Winberg van het ministerie van Energie aan. "De ontwikkeling van fossiele brandstoffen blijft cruciaal voor de energiezekerheid van de wereld. En de VS ('s werelds grootste olie- en gasproducent) kunnen ze leveren."

Lees ook

Klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele overleeft de klimaatloopgraven met de steun van zijn vrouw, ecopsycholoog Martine Capron: “Als ik aan mijn achterkleinkinderen denk, krijg ik de tranen in de ogen.”

Komt de klimaattop in Katowice te vroeg of te laat? Internationale gemeenschap moet inspanningen verdrievoudigen om opwarming onder 2 graden te houden, maar eigenbelang primeert alweer

'Shame on you!'

De drukbezochte bijeenkomst is nauwelijks een kwartier gevorderd, of een honderdtal jongeren en vertegenwoordigers van inheemse groepen verstoort haar met een luid gescandeerd 'Keep It In The Ground', een verwijzing naar de fossiele brandstoffen en het uranium die de regering-Trump uit de grond wil halen. Jongeren vertellen wat dat voor hun toekomst betekent. Na enkele minuten verlaten ze de zaal, 'Shame on you!' roepend, gretig gefilmd door tientallen camera's. Wells Griffith hervat de bijeenkomst. "Jammer dat we hier geen open en eerlijke discussie kunnen houden", zegt hij. Bij de vragenronde verklaart hij alle verwijzingen naar het klimaatprobleem buiten de orde.