We gaan erg ver om ons eten te fotograferen - en topchefs komen in opstand

#Instafood is niets nieuws: sinds we kunnen praten, kunnen we niet ophouden over eten. En sinds de camera bestaat, fotograferen we wat we in onze mond stoppen.

Tweevoudig driesterrenchef Michel Roux heeft er schoon genoeg van, en hij uit dat als de Fransman die hij is: “Dit maakt me toch zó vré-se-lijk bóós.” De topkok – oprichter van de wereldberoemde zaken Le Gavroche en The Waterside in Engeland – zag hoe gasten op hun pluchen stoelen gingen staan, buren vroegen aan de kant te gaan en, erger nog, zijn wereldberoemde en overheerlijke soufflé Suissesse voor hun neus lieten inzakken. Allemaal om maar een zo mooi mogelijk plaatje te kunnen schieten, voor Facebook, of Instagram, of gewoon als herinnering. Roux liet een bord ophangen: “NO photos please.”

Hij is niet de enige die in opstand komt tegen de onstilbare kiekjeshonger van restaurantgasten. Een aantal hippe sterrenzaken in New York, zoals Chef’s Table at Brooklyn Fare en Momofuku Ko, vaardigden al eerder een telefoonverbod uit – vooral vanwege het compulsieve geklik. Ook een groep Franse chefs kwam in het geweer. Ze droegen meerdere redenen aan: foto’s doen de smaak van zorgvuldig bereide gerechten geen recht, het constante gefrummel met telefoons en camera’s verpest de sfeer aan tafel, en mensen genieten niet meer van het hier en nu, van wat er recht voor hun neus fijn en heerlijk staat te zijn.

Maar de fotografen zijn moeilijk te stoppen – getuige ook de vele Instagram-foto’s die stiekem toch nog in bovenstaande zaken worden gemaakt. De drang om te bewaren en over te brengen wat we eten, gegeten hebben of willen eten, zit diep ingebakken. De eerste zinnen die de vroege mens tegen elkaar gromden, gingen waarschijnlijk over eten. De eerste tekeningen die ze op de muren van hun grotten kalkten, betroffen jacht, slacht en oogst. Zodra we als kind leerden praten, praatten we over eten, en zo lang de camera bestaat, fotograferen we het.

Niet alleen is er weinig zo esthetisch bevredigend als beelden van volle tafels met gerechten die je bijna kunt ruiken, als verzamelingen van producten in opperste staat van rijpheid of ambachtelijke waar die met zorg en precisie is gemaakt, ook is eten is zo doortrokken van extra betekenis dat foto’s van eten zelden alleen over eten gaan. Zonder voedsel gaan we dood en ieder mens geniet van lekker eten. Het is een machtsmiddel, iets waarvoor we graag bedanken, iets waarmee we onze geliefden verwennen of onze ondergeschikten onder de duim houden. Wie in schaarste moet overleven, fluistert, zingt en droomt erover. Wie in overvloed leeft, onderscheidt zich van het plebs door steeds nieuwere, exclusievere, bijzonderder dingen te serveren. Boodschappen over voedsel raken ons heel direct en hebben te maken met zowel het private, huiselijke als het publieke en politieke, met ingebakken status en uitgesproken taboes, met wat we vinden, wie we zijn en wie we willen zijn.

In het fotografiemuseum Foam in Amsterdam opent komende week een tentoonstelling die de belangrijkste figuren en bewegingen in de voedselfotografie laat zien – van serene stillevens en kiekjes van dagelijkse maaltijden tot hysterische commerciële uitingen en de conceptuele kunst die dat soort dingen weer bevraagt. Wat onmiddellijk opvalt, is hoezeer wat we mooi en lekker vinden tijdgebonden is: foto’s van gerechten die ons veertig jaar geleden het water in de mond deden lopen en die mensen wild maakten van culinaire aspiraties, komen ons nu vreemd en onappetijtelijk voor. Aten we dat écht?

Dat belooft nog iets voor al die compulsieve restaurantklikkers.

We kunnen onze soufflé maar beter opeten zolang hij warm is.

Feast for the Eyes, the Story of Food Photography loopt van 21/12 tot 3/3 in FOAM, Amsterdam. foam.org