Live. ‘Grootschalige Russische aanval’: luchtalarm in heel Oekraïne
Lees de belangrijkste ontwikkelingen over de oorlog in Oekraïne hieronder in de liveblog. Download de app van De Morgen en krijg meteen een bericht bij belangrijk nieuws.
• Achtergrond. Zit Rusland achter mysterieuze branden en onrust in Europa? ‘Deze vorm van sabotage komt recht uit de KGB-handboeken’
• Nieuws. Rusland zal er alles aan doen om ze neer te halen: Zweden levert als eerste land radarvliegtuigen aan Oekraïne
• Reportage. Het levensgevaarlijke werk van de elektriciens in Charkiv: ‘Hier sturen we uiterst ervaren kerels op af’
• Achtergrond. ‘Het wordt tijd dat wij Rusland rode lijnen opleggen’: experts over Poetins jongste dreigement
Live
Luchtalarm in heel Oekraïne, ‘grootschalige Russische aanval’
In heel Oekraïne gaat het luchtalarm af, onder meer in de westelijke stad Lviv en de centraal gelegen hoofdstad Kyiv. Dat melden Oekraïense media. De krant The Kyiv Independent spreekt van een "grootschalige Russische aanval" met drones en kruisraketten op diverse regio's. Volgens de krant zou kritieke infrastructuur zijn beschadigd.
In de regio's Odesa en Dnjepropetrovsk worden daadwerkelijk explosies gemeld door lokale media en autoriteiten via de berichtendienst Telegram.
Over eventuele slachtoffers is nog niets bekend. In het zuidoosten van Polen, bij de grens met Oekraïne, gingen Poolse en geallieerde straaljagers uit voorzorg de lucht in.
De Croo: gaan ons houden aan akkoord over gebruik F-16's op Oekraïens grondgebied
Verschillende landen, waaronder de Verenigde Staten en Duitsland, hebben de laatste dagen te kennen gegeven dat ze zullen toestaan om de door hen geleverde wapens te gebruiken tegen militaire doelwitten in Rusland om zich tegen Russische aanvallen te verdedigen. Daarbij wordt het vooral gekeken naar de regio Charkiv.
Premier De Croo bevestigt vrijdag dat ons land daar niet in meegaat. De Croo is vrijdag in Washington D.C. op uitnodiging van president Joe Biden, en zal tijdens zijn onderhoud met de president ook de westerse steun aan Oekraïne bespreken. "We zien steeds dreigendere taal van Rusland die eigenlijk alleen een reactie is op de steun die wij aan Oekraïne bieden om zich te kunnen verdedigen. Op een moment als nu heb je goede vrienden nodig", zei De Croo over de banden met de VS.
Premier De Croo in Washington, de Verenigde Staten. Beeld AFP Ons land heeft vorige week nog een bilateraal veiligheidsakkoord gesloten met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. "Dat is een zeer breed akkoord, over een periode van tien jaar, met zeer veel steun. Het meest opmerkelijke is dat wij dertig F-16's sturen en we zullen daarmee de grootste leverancier worden van gevechtsvliegtuigen voor de Oekraïense luchtmacht", aldus De Croo ook. "Maar het akkoord is zeer duidelijk. Het gaat over gevechtsvliegtuigen die gebruikt kunnen worden door de Oekraïners op het Oekraïense grondgebied. Dat is het akkoord dat we gesloten hebben en ik wil me daar aan houden."
De echte vraag is volgens de premier dan ook "hoe we ervoor zorgen dat de VS en de andere NAVO-landen die steun kunnen blijven bieden". "Er is een enorme nood aan luchtverdediging. Gevechtsvliegtuigen kunnen daarmee helpen maar er zullen ook andere zaken nodig zijn. We moeten dus bekijken hoe we sneller en beter materiaal kunnen bieden."
Pools persagentschap mogelijk slachtoffer van Russische cyberaanval na publicatie vals nieuwsbericht
Een vals nieuwsbericht van het Poolse persagentschap PAP dat stelde dat Poolse burgers gemobiliseerd zouden worden om in Oekraïne te gaan vechten, is waarschijnlijk het gevolg van een Russische cyberaanval. Dat heeft de Poolse veiligheidsdienst vrijdag aangekondigd.
"De inlichtingendienst en het ministerie van Digitalisering hebben meteen maatregelen genomen in verband met de vermoede Russische cyberaanval op het Poolse persagentschap", schreef Jacek Dobrzynski, de woordvoerder van de Poolse inlichtingendienst, op X, "en in verband met de desinformatie over een zogenaamde mobilisatie in Polen die hiermee gepaard ging".
PAP verspreidde het valse nieuwsbericht, waarin ook de Poolse premier Donald Tusk geciteerd werd, vrijdag . "Op 1 juli 2024 zal Polen een gedeeltelijke militaire mobilisatie aankondigen", luidde het, "200.000 Poolse burgers, zowel voormalige soldaten als gewone burgers, zullen worden opgeroepen voor het leger. Alle gemobiliseerde soldaten zullen naar Oekraïne worden gestuurd". Het valse bericht claimde ook dat Oekraïners die in Polen wonen, niet zouden worden gemobiliseerd omdat zij geen Poolse staatsburgers zijn.
Het nieuwsbericht verscheen twee keer: een eerste maal om 14 uur en de tweede maal twintig minuten later. Telkens herriep PAP de berichten, en zei dat het om als vals nieuws ging dat niet door het persagentschap was gepubliceerd.
Volgens de Poolse grondwet is het trouwens aan de president en niet aan de eerste minister om een mobilisatie af te kondigen.
Nu ook officieel: Joe Biden keurt Oekraïens gebruik Amerikaanse wapens in Rusland goed
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, bevestigt dat Oekraïne door de VS-geleverde wapens mag inzetten op Russisch grondgebied. Eerder maakten verschillende Amerikaanse media, waaronder Politico en CNN, melding van het nieuws. Zij baseerden zich op anonieme overheidsbronnen.
Blinken, die verslaggevers in Tsjechië toesprak na een vergadering van de ministers van Buitenlandse Zaken van de NAVO, zegt dat de Amerikaanse president Joe Biden zijn goedkeuring had gegeven.
Volgens internationale media zijn er beperkingen aan het gebruik van de Amerikaanse wapens in Rusland. Zo mogen de wapens enkel gebruikt worden in de omgeving van Charkiv. Rusland voert in dat gebied een zwaar offensief.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken.Beeld ANP / EPA Zelensky prijst goedkeuring VS voor gebruik wapens in Rusland
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky prijst de goedkeuring van de Verenigde Staten om Amerikaanse wapens te gebruiken op Russisch grondgebied. Washington heeft die beslissing nog niet officieel bevestigd, maar Zelensky spreekt vast van "een stap vooruit".
Internationale media als Politico en de CNN berichtten donderdag dat de Amerikanen Oekraïne achter de schermen toestemming hebben gegeven om Rusland te bestoken met Amerikaanse wapens. Er zouden wel beperkingen zitten aan het gebruik van die wapens. Zo zou het bijvoorbeeld alleen gaan om het grensgebied bij de regio Charkiv.
Steeds meer westerse landen geven de Oekraïners toestemming om Rusland met hun wapens aan te vallen, omdat Oekraïne daarvandaan veel beschoten wordt. De Amerikaanse buitenlandminister Antony Blinken liet woensdag weten dat de VS die stap ook overwegen.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky.Beeld ANP / EPA Zelensky deed zijn uitspraak tijdens een persconferentie in Stockholm. Daar was hij op bezoek om met Noord-Europese landen te praten over hun steun aan Oekraïne. Hij tekende er een veiligheidsakkoord met Zweden en Noorwegen, eerder sloot hij dat soort overeenkomsten al met Finland en Denemarken. Later volgt volgens Zelensky nog een deal met IJsland.
Belgische regering staat gebruik Belgische wapens op Russisch grondgebied niet toe
Wapens die ons land aan Oekraïne levert, mogen niet worden gebruikt op Russisch grondgebied. Het Belgische standpunt is ondanks de versoepelingen in andere landen niet veranderd. Dat werd vrijdag vernomen op het kabinet van minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS).
Verschillende westerse landen, waaronder zopas nog Duitsland, hebben al aangekondigd dat ze Oekraïne zullen toestaan de door hen geleverde wapens te gebruiken tegen militaire doelwitten in Rusland om zich tegen Russische aanvallen te verdedigen. Daarbij wordt vooral gekeken naar de regio Charkiv in het oosten van het land, die al geruime tijd ten prooi is gevallen aan een zwaar offensief.
De NAVO-leiders proberen de bondgenoten al dagen te overtuigen hun beperkingen op het gebruik van die wapens voor Kiev op te heffen. Een aantal landen, zoals Frankrijk, is op dat voorstel ingegaan. Ook VS-president Joe Biden zette donderdag het licht op groen om doelwitten op Russische bodem onder voorwaarden aan te vallen in de omgeving van Charkiv.
België volgt als een van de weinige Oekraïense bondgenoten dus niet.
Dinsdag zei premier Alexander De Croo (Open Vld) al dat de F-16's die België aan Oekraïne zal leveren enkel op Oekraïens grondgebied zullen mogen opereren. Ook de raketten die die gevechtsvliegtuigen zullen afvuren, zouden dus enkel tegen Russische doelwitten binnen Oekraïne gebruikt mogen worden.
Ook Duitsland staat Oekraïne toe Russisch grondgebied aan te vallen
Na groen licht uit Washington zegt nu ook de Duitse regering voor het eerst expliciet dat Oekraïne de wapens die het van het Westen krijgt, mag inzetten tegen Russische posities over de grens. Dat zegt de woordvoerder van Duits bondskanselier Olaf Scholz.
Samen met Amerikaans president Joe Biden was de Duitse bondskanselier erg lang terughoudend om wapens die beide landen aan Oekraïne geven ook te laten gebruiken om er Russische doelwitten op Russisch grondgebied mee aan te vallen. Maar nadat het ene Europese land na het andere de voorbije dagen die beperking had laten vallen, volgde gisteren ook het Witte Huis.
Oekraïne mag voortaan wapens inzetten tegen militaire doelen in Rusland, maar enkel in de regio Charkiv. Ook mogen enkel Russische installaties en wapens geviseerd worden die gebruikt worden om Oekraïne mee aan te vallen.
Ook Duitsland zegt dat Oekraïne de voorbije weken "vooral in de regio Charkiv vanuit stellingen in het Russische grensgebied is aangevallen", reden waarom het land Oekraïne nu toch toestaat zijn wapens daar in te zetten.
Twitter bericht wordt geladen...
Zelensky in Zweden voor overleg met vijf noordse regeringsleiders
Oekraïens president Volodymyr Zelensky is vanmorgen aangekomen in de Zweedse hoofdstad Stockholm. Zelensky zal er de Noords-Oekraïense top bijwonen in aanwezigheid van Zweeds premier Ulf Kristersson, Noors premier Jonas Gahr Støre, Deens premier Mette Frederiksen, Fins president Alexander Stubb, en IJslands premier Bjarni Benediktsson.
Twitter bericht wordt geladen...
De regeringsleiders zullen het op hun top vooral hebben over de versterking van de Oekraïense luchtafweer en plannen voor gezamenlijke munitieproductie bespreken. Zelensky zal met Zweden, IJsland en Noorwegen ook bilaterale veiligheidsovereenkomsten tekenen, zoals hij dat eerder deze week ook met België deed bij zijn bezoek aan Brussel. Met Denemarken en Finland sloot Oekraïne eerder dit jaar al een tienjarige veiligheidsovereenkomst af.
Twitter bericht wordt geladen...
NAVO-chef doet nieuw dreigement Rusland af als intimidatie
Secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg heeft vrijdag het besluit van de Verenigde Staten verwelkomd om de beperkingen op het gebruik van Amerikaanse wapens voor doelen op Russisch grondgebied te versoepelen. "Oekraïne heeft het recht op zelfverdediging. En dat omvat ook het recht om legitieme militaire doelen binnen Rusland aan te vallen", zei de Noor vrijdag tijdens een bijeenkomst van de geallieerde ministers van Defensie in de Tsjechische hoofdstad Praag.
Op de Russische dreigementen voor "zware gevolgen" bij gebruik van westerse wapens tegen Russisch grondgebied reageerde Stoltenberg laconiek: "Dit is niets nieuws. (...) Dit maakt deel uit van de inspanningen van (de Russische president Vladimir, red.) Poetin om te voorkomen dat NAVO-bondgenoten Oekraïne steunen." Rusland doet dat "iedere keer" als Oekraïnes bondgenoten tot nieuwe hulp besluiten, memoreerde hij.
De Amerikaanse regering zou Oekraïne in het geheim toestemming hebben gegeven om door de VS geleverde wapens te gebruiken bij aanvallen op doelen op Russisch grondgebied, in de buurt van de Oekraïense stad Charkiv. Volgens een ingewijde vindt president Joe Biden dat de Oekraïners moeten kunnen terugschieten als ze door Russische troepen worden aangevallen. Ook als de Russische strijdkrachten op het punt staan om aanvallen uit te voeren, mogen de Amerikaanse wapens worden ingezet.
'Massale' Oekraïense aanval op Russische oliedepots in Krasnodar
Oekraïne heeft in de nacht van donderdag op vrijdag een luchtaanval uitgevoerd op oliefaciliteiten bij de Russische havenstad Temrjoek. Door de aanval is brand uitgebroken en raakten zeker drie olietanks beschadigd, schrijft de gouverneur van de regio Krasnodar, waartoe de stad aan de Zee van Azov behoort, op Telegram. Meerdere brandweerlieden raakten gewond bij de bestrijding van het vuur.
De Oekraïense Generale Staf bevestigt vanochtend dat de marine de olieterminal van de haven heeft aangevallen met Neptun-kruisraketten van eigen makelij. Het Oekraïense leger wijst erop dat de aanval plaatsvond een dag nadat het gisteren ook al meerdere Russische schepen had kunnen uitschakelen in Kertsj, op de verbinding tussen de Krim en het Russische vasteland.
"De moderne en effectieve Russische luchtafweerverdediging is opnieuw machteloos geweest tegen onze raketten en onbemande systemen", klinkt het bij de Oekraïners. "Ze heeft belangrijke objecten die gebruikt worden voor logistiek en levering aan het Russische leger niet kunnen beschermen."
Volgens de gouverneur voerde Oekraïne ook een "massale" aanval uit op de regio met drones. De Russische luchtverdediging zou die echter hebben afgeslagen. Krasnodar is een belangrijke regio voor de Russische olie-industrie, met veel raffinaderijen en opslagplaatsen.
'Oekraïne mag wapens VS gebruiken tegen doelen in Rusland, maar enkel in regio Charkiv'
De Amerikaanse regering heeft Oekraïne in het geheim toestemming gegeven om door de VS geleverde wapens te gebruiken bij aanvallen op doelen op Russisch grondgebied. Dat berichtte nieuwssite Politico donderdagavond op basis van anonieme bronnen en wordt bevestigd door andere Amerikaanse media. De wapens mogen volgens die ingewijden alleen beperkt worden gebruikt in de omgeving van Charkiv, de tweede stad van Oekraïne. Rusland voert daar een offensief uit.
Een ingewijde zegt dat president Joe Biden vindt dat de Oekraïners moeten kunnen terugschieten als ze door Russische troepen worden aangevallen. Ook als de Russische strijdkrachten op het punt staan om aanvallen uit te voeren, mogen de Amerikaanse wapens worden ingezet. Het beleid met betrekking op aanvallen op langere afstanden zou volgens die bron "niet zijn veranderd". Oekraïne zou bijvoorbeeld geen Russische luchtmachtbases mogen treffen als daar enkel gestationeerde gevechtsvliegtuigen staan.
Biden wilde Oekraïne meer "flexibiliteit" geven bij de strijd in het grensgebied, zegt een andere bron rond de Amerikaanse regering. Het besluit betekent in de praktijk dat Oekraïne bijvoorbeeld Amerikaanse Himars-raketsystemen mag gebruiken om Russische troepen te beschieten die zich bij Charkiv aan andere kant van de grens verzamelen.
Ook vliegtuigen die Charkiv vanop afstand met geleide bommen willen bestoken van boven Russisch grondgebied, zouden geviseerd mogen worden met luchtafweer zoals het Patriot-systeem. Militaire doelen bestoken die diep in Rusland liggen, zou niet zijn toegestaan. Ook civiele infrastructuur mag niet worden aangevallen met de wapens.
Westerse landen hebben Oekraïne veel wapens geleverd voor de strijd tegen de Russische invasiemacht, maar sommige bondgenoten willen niet dat die ook gebruikt worden om doelen in Rusland zelf aan te vallen. Er wordt gevreesd voor escalatie van het conflict. De Russische opmars in Charkiv leidde de afgelopen tijd tot toenemende discussie onder bondgenoten over de vraag of dat standpunt nog houdbaar is.
De Amerikaanse denktank Institute for the Study of War (ISW) zei donderdag dat tot dusver tien bondgenoten hebben aangegeven akkoord te zijn met het gebruik van westerse wapens bij aanvallen op doelen in Rusland, al dan niet met beperkingen. Dat waren vooral Europese landen. De VS stonden nog niet op die lijst.
Rusland gebruikt Noord-Koreaanse raketten in Oekraïne, claimt het Pentagon
Rusland gebruikt Noord-Koreaanse ballistische raketten in Oekraïne, volgens een nieuw rapport van het Pentagon. Het Amerikaanse Ministerie van Defensie deed een puinanalyse om de al lang bestaande beschuldigingen te bevestigen dat Moskou wapens ontvangt van Pyongyang.
De Amerikaanse inlichtingendienst Defensie (DIA) heeft met behulp van beelden uit open bronnen bevestigd dat brokstukken die in januari zijn gevonden in de Oekraïense regio Charkiv afkomstig zijn van een ballistische korteafstandsraket die is geproduceerd in Noord-Korea.
Het DIA vergeleek beelden die door Noord-Koreaanse staatsmedia werden uitgezonden met foto's van deze raketfragmenten die in Oekraïne waren ontdekt. "De analyse bevestigt dat Rusland in Noord-Korea geproduceerde ballistische raketten gebruikt in zijn oorlog tegen Oekraïne", zei het Amerikaanse agentschap in een verklaring.
Zuid-Korea beschuldigt Pyongyang ervan duizenden containers met wapens naar Rusland te hebben verscheept ondanks VN-sancties tegen beide landen. Experts beweren bovendien dat de recente reeks Noord-Koreaanse nucleaire tests verband zou kunnen houden met de zending van wapens naar Russische troepen in Oekraïne.
Pyongyang en Moskou hebben hun banden de afgelopen maanden versterkt. De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un heeft een zeldzame buitenlandse reis gemaakt en reisde in 2023 naar Rusland voor een topontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin. Het Kremlin meldde in mei nog dat een bezoek van de Russische leider aan Noord-Korea in de pijplijn zat.
Frankrijk bevestigt: Rusland niet welkom bij herdenking D-day
Het kantoor van de Franse president Emmanuel Macron heeft bekendgemaakt dat Rusland niet is uitgenodigd voor de officiële herdenking van D-day volgende week in Normandië. 'De omstandigheden zijn verkeerd, gelet op de aanvalsoorlog die Rusland voert in Oekraïne', staat in een verklaring van het Élysée.
In april zei de organisatie van de herdenking dat de Russische president Vladimir Poetin niet welkom was, maar dat Rusland wel zou worden uitgenodigd en een andere vertegenwoordiger zou mogen sturen. Diplomatieke bronnen zeiden donderdag tegen persbureau Reuters dat van die uitnodiging wordt afgezien, zoals het Élysée nu bevestigt.
Het is dit jaar tachtig jaar geleden dat geallieerde troepen landden op de stranden van Normandië. De invasie op 6 juni 1944 leidde het einde in van de Tweede Wereldoorlog in Europa. De herdenking zal door veel staatshoofden en regeringsleiders worden bijgewoond, onder wie de Amerikaanse president Joe Biden. Ook de Oekraïense president Volodymyr Zelensky komt naar Normandië. Hij is uitgenodigd om 'de rechtvaardige strijd' die zijn land voert tegen Rusland, aldus het Élysée.
Volgens het kantoor van Macron zal in de plechtigheden wel worden stilgestaan aan de bijdrage die de Sovjet-Unie heeft geleverd aan het verslaan van Hitler-Duitsland.
