Het ov in Amsterdam op de eerste dag van de Noord-Zuidlijn: ‘Lijn 9 opgeheven? Ik zat er gisteren nog in!’

De Noord-Zuidlijn (metro 52) reed zondag voor het eerst. Na de feestelijke ritten van zaterdag, waarbij 60 duizend mensen gebruik maakten van gratis reizen, reed de NZL de dag erop volgens de nieuwe, flink gewijzigde dienstregeling van het gemeentelijk vervoersbedrijf. ‘Gek voor ons, ik zit al twee maanden in de oefenperiode op de metro en nu pas zie ik passagiers’, zegt een servicemedewerker van dat bedrijf. 

09.00 uur. De Cornelis Krusemanstraat in Amsterdam Oud-Zuid. Het is volkomen stil bij de halte Valeriusplein waar de dag tevoren nog tram 16 reed. Over het haltebord is oranje plastic opgehangen met de tekst : ‘Halte tijdelijk opgeheven’. Dat klopt alvast niet. Want lijn 16 keert nimmer weer. De tram is een van de ‘slachtoffers’ van de komst van de Noord-Zuidlijn (NZL). De nieuwe metro móét veel gebruikt worden, zo is de filosofie van gemeente en vervoersbedrijf GVB, dus moest een flink aantal trams en bussen eraan geloven.

11.00 uur. Haarlemmermeerstation in Amsterdam Oud-Zuid. Ook op dit ov-knooppunt ligt het spoor van lijn 16 er ongebruikt bij, maar nu zijn er wél mensen bij de halte. Een meisje met een hoofddoek dat al jarenlang met lijn 16 naar het VU Medisch Centrum reist om vanaf daar naar Amstelveen door te reizen loopt dolend in de rondte. ‘Echt? Bestaat lijn 16 niet meer?’ Daarover is anders al tijdenlang gemopperd door bewoners van dit stukje Amsterdam. Lijn 16 heeft zo zijn eigen rol in het NZL-dossier. De nieuwe metro volgt eigenlijk een onlogische route, de betere route (onder de Boerenwetering, vlak bij het Rijksmuseum) werd indertijd met succes tegengehouden door bezwaarmakers uit Oud-Zuid. Nu wordt Oud-Zuid daarvoor alsnog ‘gestraft’ met de opheffing van lijn 16. Een toevallig passerende GVB-bestuurder brengt het meisje met de hoofddoek nog meer slecht nieuws. ‘Lijn 9 opgeheven? Ik zat er gisteren nog in! Hoe kom ik dan in Diemen?’

11.30 uur. NS station Amsterdam-Zuid. Het is behoorlijk druk op het begin- en eindpunt van de NZL, de metro die de ‘rijke’ Zuidas in zestien minuten verbindt met het niet zo welvarende maar sterk in ontwikkeling zijnde Amsterdam-Noord. In de nieuwe metro, waar op schermpjes tussen alle deuren de stations worden aangekondigd, lijkt iedere passagier gewapend met fotoapparatuur. Een blond jongetje van een jaar of 6 luistert aandachtig naar zijn moeder die bij het eindpunt vertelt nog nooit zo snel van zuid naar noord (de beloofde reistijd van 16 minuten klopte precies) te zijn gereisd. Allemaal reuze interessant, hoor je het jochie denken, maar hij wil één ding weten. Waarop moeder het antwoord schuldig moet blijven. ‘Weet u misschien hoe hard deze metro kan?’

12.00 uur. Amsterdam-Noord. Jeffrey (22) en Arthur (26), servicemedewerkers van de gezamenlijke vervoersbedrijven, zijn bij metrostation Noord al uren bezig met uitleg geven, helpen en folders uitdelen. ‘Er wordt heel wat geklaagd’, is Jeffrey’s ervaring. Vooral door mensen die gewoonlijk vanuit Purmerend per bus naar Amsterdam CS reizen. Veel van die bussen gaan niet meer naar dat station. De passagiers moeten eruit bij metrostation Noord om vervolgens met de NZL onder het IJ te duiken.

Jeffrey: ‘Ze zeggen dat het sneller gaat’.

Arthur: ‘Maar mensen ervaren dat niet. Ze vinden het vervelend om over te stappen.’

De twee weten waar ze het over hebben. Ze wonen zelf in Purmerend. Arthur: ‘Ik heb geluk. Mijn bus rijdt nog wél naar CS.’

Even verderop, aan de andere kant van het metrospoor, staan servicemedewerkers van het GVB. Weer twee jongens van in de twintig. Ze mogen eigenlijk niet zomaar met de pers praten. Ook hun ervaring is dat er veel wordt gemopperd over dat overstappen. Een van de twee ontglipt dit: ‘Maar vooral oudere mensen hebben gelijk. Je moet een heel stuk meer lopen. Dat is geen pretje.’ Mogelijk dat het gemeentelijke adagium (‘Minder reistijd’) waar is, maar er is ook nog zoiets als overstaptijd.

13.15 uur. Station Rokin. Wat opvalt: de relatieve rust en stilte onder de grond. Alle stations, kunstwerken op zich, zijn ruim opgezet. Het is zowaar even een pretje om in het weekeinde in het (anders niet te harden) centrum van de stad te zijn. Het mooie weer draagt daaraan bij (in Zandvoort zal het anders zijn), de vers aangebroken vakantietijd ook. De nieuwe, omstreden metro rijdt precies volgens schema, om de zes minuten. In deze tijd van het jaar zal de NZL de verwachte passagiersstroom (120 duizend reizigers per dag) zeker niet halen. Boven de grond is het gebruikelijke gemopper van ov-gebruikers te horen. Ze vinden dat ze te lang moeten wachten op de tram. Ze zijn er kennelijk niet van op de hoogte dat dit weekeinde de zomerdienstregeling (lagere frequentie) in werking is getreden.

14.15 uur. Station De Pijp. Vanaf Rokin reizen we een paar minuten mee met Marko (30) uit Utrecht en Nicky (26) uit Amsterdam. Marko is blind, Nicky slechtziend. Nicky is deze zondag jarig. Marko: ‘Ik vroeg: wat wil je hebben? Nou, een rondje metro.’ Marko en Nicky zijn zeer te spreken over de nieuwe metro die ze maanden geleden al als proefpersonen hebben uitgeprobeerd. De geleidelijnen waarop blinden en slechtzienden zo vertrouwen zijn perfect, is hun oordeel. Ze hebben één klachtje en gaan nu even checken of dat nog van toepassing is: op station De Pijp staat een informatiepaal zo onhandig opgesteld, onder een roltrap, dat een blinde van een beetje lengte die vertrouwt op de geleidelijnen vanzelf zijn hoofd stoot. Marko, klein van stuk, redt het net. 

16.45 uur. Valeriusplein, Oud-Zuid. Jawel, daar staat weer een passagier verveeld in de verte te turen naar tram 16 die nooit meer rijdt – al heeft de gemeente een flink deel van de route van lijn 16 vorig jaar nog volledig op de schop genomen. Inclusief de aanleg van nieuwe tramrails.