Direct naar artikelinhoud
Interview

Axel Haelterman: "Een redelijke erfbelasting ligt tussen de 20 en 30 procent"

Axel Haelterman (°1960) is Deeltijds Hoogleraar aan de KU Leuven en is vennoot (hoofd van het Belgische tax team) bij het internationaal advocatenkantoor Freshfields Bruckhaus Deringer.Beeld Wouter Van Vooren

De Vlaamse regering buigt zich vrijdag over de erfbelasting. Die moet simpeler, lager en meer aangepast worden aan moderne samelevingsvormen (zie onderaan). Al countert professor fiscaal recht Axel Haelterman (KU Leuven) het idee dat die belasting zo hoog zou liggen. "De vraag is wat het kantelpunt is waarop mensen niet meer willen betalen?"

Laat ons beginnen bij het begin: wat houdt de Vlaamse erfbelasting in?

"Als men de erfbelasting vandaag bekijkt in België, heeft men het vooral over de tarieven die men betaalt op een erfenis. In de rechte lijn (partners en kinderen, PG) varieert het tarief van 3 procent voor de eerste schijf van 50.000 euro en dat loopt geleidelijk aan op tot 27 procent. In de zijlijn (broers, zussen, neven, nichten en derden, PG) liggen die tarieven echter een pak hoger: dat kan oplopen tot 65 procent.

"We leven vandaag dus in een land waar mét kinderen sterven betekent dat jouw vermogen in de familie blijft. Sterf je echter zonder kinderen maar met broers of zussen, dan kan een tarief van 65 procent gelden. Dat betekent dat de overheid de helft van jouw vermogen krijgt. Daar kun je ernstige vragen bij stellen."

'Wat men eigenlijk tegen de mensen wil zeggen is: 'Keep it simple''
Axel Haelterman, professor fiscaal recht (KU Leuven)

Wij Belgen betalen veel meer belasting dan onze buurlanden? Daar schaffen ze de belasting af; wij spreken louter over een verlaging.

"Als je het systeem an sich bekijkt en enkel de tarieven in rekening brengt, heffen wij inderdaad relatief veel belasting op erfenissen. Als je inzoomt, zie je dat de kleine vermogens eigenlijk niet zoveel betalen.

"Stel dat je drie kinderen hebt en je hebt een paar honderdduizend euro bij elkaar gespaard, dan betaal je maar 4 tot 6 procent erfbelasting. Dat komt door een paar kortingen en omdat elk kind maar op zijn eigen deel betaalt in de rechte lijn. Daarnaast kunnen grote vermogens zich organiseren en een erfbelasting vermijden.

"Wat de regering wil doen is het tarief laten dalen en het systeem moderniseren. Zo neemt de nood aan planning bij middelgrote en grote vermogens af en ondergaan ze de belasting zonder schenkingen. Wat men eigenlijk tegen de mensen wil zeggen is: keep it simple. We gaan de erfbelasting een beetje laten zakken en we maken ze eenvoudiger. Zo moet je maar een beetje belasting meer betalen.”

Nochtans zegt de regering dat de verwachte hervormingen eerder beperkt zullen zijn, omdat het budget van 117 miljoen euro dat ervoor uitgetrokken wordt eerder laag is. De Vlaamse erfbelasting brengt immers jaarlijks zo’n 1,3 miljard euro op.

"De budgettaire afrekening is moeilijk om maken, want je hebt communicerende vaten. Hoe lager de erfbelasting is, hoe meer de mensen die zullen betalen en hoe minder ze zich vooraf in allerlei bochten wringen om de erfbelasting te vermijden. Dus zijn er terugverdieneffecten. In die zin kan men met een beperkt budget toch meer doen dan men denkt."

Moet de erfbelasting niet hoger liggen om ongelijkheid tegen te gaan?

"Dat hangt af van je maatschappijvisie. Het opbouwen van een vermogen met de bedoeling dat door te geven aan de kinderen is een ongelooflijke motivatie voor mensen om te blijven werken. De perceptie dat er te veel successierechten betaald worden, werkt demotiverend. Want daar doen veel mensen het voor: voor hun kinderen. Successierechten helemaal afschaffen voor kinderen, lijkt mij dan weer een stap te ver. The haves will continue to have and the have nots will never have.

Professor Haelterman.Beeld Wouter Van Vooren

Waar ligt dan een redelijke grens?

"Ik denk dat we daar redelijk dicht bij zitten. Dus ik pleit zeker niet voor verhoging. Veel mensen vinden tot 20 procent afgeven redelijk. Tot 50 procent afgeven, is echter veel te veel.

"Je moet pragmatisch aftasten wat de elasticiteit is van de belastbare basis. De vraag is wat het kantelpunt is, waarop mensen ontvluchtingsgedrag vertonen. Mijn ervaring leert dat die zich ergens tussen de 20 en 30 procent situeert, ten minste voor vermogende personen. Voor mensen met kleine vermogens is het normaal dat de tarieven veel lager zijn."

Sommige partijen spreken ook over een belastingvrije som. Lijkt dat u nuttig?

"Ik kan me daar heel goed in vinden. Dat is een sterke vereenvoudiging voor een ongelooflijk aantal minder zware dossiers. Als men een beetje heeft en dat blijft binnen de familie, moet de gemeenschap daar dan een stuk van meepikken? Dus zo’n belastingvrije som lijkt mij niet maatschappelijk onverantwoord. Dat sluit niet uit om op echt grote vermogens een redelijk belasting te heffen die ze niet doet weglopen."

'De vraag is wat het kantelpunt is, waarop mensen ontvluchtingsgedrag vertonen'
Axel Haelterman, professor fiscaal recht (KU Leuven)

Nogmaals stelt zich dan weer de vraag: waar ligt de grens?

"Ik vind 250.000 euro per erfenis redelijk. Als iemand die huis heeft afbetaald en bijvoorbeeld een paar 1.000 op zijn rekening heeft staan: diens vermogen mag binnen de familie blijven zonder vererving. Dan zit je in de grootorde van 250.000 à 300.000 euro."

***

Vrijdag akkoord over erfbelasting?

Vrijdag legt Vlaams minister van Financiën Bart Tommelein (Open Vld) een compromisvoorstel op tafel over de hervorming van de erfbelasting in de Vlaamse ministerraad. Een akkoord lijkt in de maak. Dat liet Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) zelf uitschijnen in Villa Politica

De discussie spitst zich nog toe op twee zaken. Ten eerste zijn alle partijen het erover eens dat de langstlevende partner ten minste voor een deel moet worden vrijgesteld van een erfbelasting. Vandaag erft die partner de gezinswoning zonder taks. Dat willen ze doortrekken naar de rest van de erfenis. De vraag is waar de grens getrokken wordt: een volledige vrijstelling ligt niet binnen de mogelijkheden van het budget. 

Ten tweede wil de Vlaamse regering de erfbelasting aanpassen aan nieuwe samenlevingsvormen. Een verlaging van het tarief voor mensen zonder kinderen ligt op tafel, een vrijstelling voor stiefkleinkinderen wellicht ook.