Direct naar artikelinhoud
AchtergrondNachtvluchten

‘Er zijn dagen dat ik als een zombie rondloop’: waarom de Gezondheidsraad de nachtvluchten wil schrappen

Josephine Overeem.Beeld Franky Verdickt

Zo’n 160.000 mensen lopen volgens de Hoge Gezondheidsraad een verhoogd risico op gezondheidsproblemen door nachtvluchten. De experts pleiten voor een verbod, maar die vlieger lijkt niet meteen te zullen opgaan.

“Het is alsof je een huilbaby hebt”, zegt Josephine Overeem (79), die ’s nachts meerdere vluchten over haar woning in Strombeek hoort passeren. “Maar zo’n huilbaby wordt groter. Bij ons blijft het probleem maar duren. Er zijn dagen dat ik als een zombie rondloop.”

“Het begint met een paar vluchten rond één uur”, vertelt Overeem. “Dan volgen er een tiental tussen drie en vijf. En vanaf zes uur passeert het ene na het andere toestel. Telkens word je wakker en raak je moeilijk weer in slaap. Ik heb vier tanden stuk geknarst door de stress. Veel mensen hier nemen slaappillen, maar dat wil ik niet. Ik ben gepensioneerd, maar voor mensen die moeten gaan werken is het natuurlijk nog veel erger. Mijn kleinkinderen kunnen hier niet komen slapen, want dat lukt ze gewoon niet. De impact van dat lawaai op je leven reikt ver.”

De Hoge Gezondheidsraad (HGR) bracht die impact in kaart in een nieuw rapport. Op basis daarvan pleit de groep wetenschappers voor een verbod op nachtvluchten tussen 23 uur en 7 uur. “Dat doen we vooral omwille van de impact op de slaapkwaliteit en gezondheid”, zegt milieutoxicoloog Greet Schoeters (UAntwerpen), die de expertenwerkgroep coördineerde.

In de omgeving van Brussels Airport lopen volgens het rapport zo’n 160.000 mensen een verhoogd risico op allerlei gezondheidsproblemen. Ze krijgen meer dan tien keer per nacht meer dan 60 decibel te verduren. Verschillende studies tonen een verband aan tussen nachtelijk vliegtuiglawaai en een verhoogd risico op hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Ander onderzoek vindt verbanden met depressie en verminderde cognitieve ontwikkeling bij kinderen. Naast het lawaai wijzen de experts ook op de schadelijke gevolgen van luchtvervuiling, die het risico op longproblemen en hart- en vaatziekten verhoogt.

Josephine Overeem.Beeld Franky Verdickt

“We hebben geïnvesteerd in superisolerend glas en slapen met op maat gemaakte oordoppen”, vertelt Freddy Van Stichel (66) uit Meise. “Toch worden mijn vrouw en ik nog geregeld wakker. Ik vind het waanzin dat men in zo’n dichtbevolkt gebied op die nachtvluchten blijft inzetten.”

De Hoge Gezondheidsraad wijst erop dat de werkelijke last door nachtvluchten ‘sterk wordt onderschat’, omdat de ‘nacht’ volgens de definitie van de federale overheid van 23 uur tot 6 uur loopt. In 2022 waren er in die periode 16.916 vluchten. Iets meer dan de helft daarvan zijn vrachtvluchten. Tussen 6 uur en 7 uur vonden nog eens 7.804 vluchten plaats. “Ook die erg vroege vluchten hebben een grote impact op de slaapkwaliteit”, zegt Schoeters.

Cardioloog Marc Goethals (OLV Ziekenhuis Aalst), die zich al jaren in de problematiek van geluidsoverlast verdiept, is het volmondig met het advies eens. “De slaap is cruciaal voor ons mentaal en fysiek herstel”, zegt Goethals. “Bovendien is ons lichaam ’s nachts erg gevoelig voor geluid. Zelfs wanneer je denkt dat je erdoor slaapt, reageert je lichaam er onbewust toch op.”

Stille weekendnachten

Federaal minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) lanceerde vorig jaar al een plan om alle nachtvluchten op Zaventem vanaf de winter van 2024 te schrappen, maar werd toen zowel door Open Vld als de Vlaamse regering teruggefloten, uit bezorgdheid om jobverlies. “Dit rapport is glashelder”, aldus Gilkinet. “Ik roep alle betrokken partijen op om werk te maken van het voorstel dat ik op tafel heb gelegd.”

Al ruim twintig jaar discussiëren regeringen over de impact van nachtvluchten. “De routes zijn wat verschoven, afhankelijk van wie aan de touwtjes trok, maar het dossier zit al twee decennia vast”, zegt Jasper Wouters van Bond Beter Leefmilieu, die al langer pleit voor een verbod. Of er snel wat gaat veranderen is maar de vraag.

Eind maart keurde minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) een nieuwe omgevingsvergunning voor luchthavenuitbater Brussels Airport Company goed. Er kwam geen verbod op nachtvluchten, wel een aantal aangescherpte voorwaarden. Zo worden de lawaaierigste toestellen vanaf de zomer van 2025 verboden, en wordt er ingezet op stillere weekendnachten. Vanaf 2026 mogen van zaterdag tot maandag tussen 1 uur en 5 uur enkel nog vliegtuigen landen die onder een bepaald geluidsniveau blijven.

De Gewestelijke Omgevingsvergunningscommissie had geadviseerd om geluidspieken van 60 decibel of meer tegen 2028 te verbieden. Maar dat advies werd niet gevolgd omdat het volgens de minister de facto zou neerkomen op een totaalverbod. Volgens Goethals kan dat wel. “Het probleem is dat de wil ontbreekt om met normen milieuvriendelijker vliegen af te dwingen.”

Het aantal ‘ernstig slaapverstoorden’ moet tegen 2032 wel met 30 procent naar beneden. “Boerenbedrog”, oordeelt Goethals. “Dat soort doelen is gebaseerd op theoretische jaargemiddelden. Terwijl voor de omwonenden vooral de geluidspieken tellen.”

“Volgens de ene is onze vergunning niet streng genoeg, volgens de andere te streng”, klinkt het op het kabinet-Demir. “Ze ambieert een evenwicht tussen leefbaarheid en welvaart, en daar staan we nog steeds achter.”

De Hoge Gezondheidsraad wijst er wel op dat betere gegevens nodig zijn over de blootstelling aan lawaai in en rond Brussel, en de link met eventuele gezondheidsproblemen. Maar die nood aan bijkomend onderzoek mag volgens de experts geen excuus zijn om nu geen actie te ondernemen.

De Morgen brengt met De Oorzaak samen met de UAntwerpen en UZ Antwerpen de geluidsoverlast in Vlaanderen in kaart. Ontdek hier in real time hoe luid het is in Antwerpen, Leuven en Gent.