‘EU moet terugkeren naar genade’

Brussel

De kerkstrijd van de 16e eeuw heeft de Europese samenlevingen ingrijpend veranderd. Maar de erfenis van de Reformatie – weer leren leven van genade – lijkt in vergetelheid te zijn geraakt. ‘Europa is zelfzuchtig en Europeanen weten niet om te gaan met het onvolmaakte’, vatte de Roemeense Europarlementariër Csaba Sógor de geest van de 21e eeuw samen. ‘Alles wat niet perfect is, van klimaatverandering tot slavernij, wordt liefst verzwegen. Het moet vooral leuk blijven. Dus niet praten over zonde, lijden, abortus of kolonisatie.’

Sógor was een van de vele sprekers dinsdag bij de viering van vijfhonderd jaar Reformatie in het Europees Parlement. Bij de herdenking draaide het om de vraag hoe de erfenis van die historische omwenteling een positieve invloed kan hebben op de toekomst van de Europese Unie. Europese politici van verschillende snit en kleur meenden dat eerherstel van christelijke waarden nodig is.

‘Genade is de basis voor besluitvorming in de EU’, stelde Europarlementariër Peter van Dalen (CU/SGP). ‘In de tijd van Maarten Luther was genade vooral een kwestie van geld, zoals bleek uit de handel in aflaten. Die praktijk doorbrak hij. De Reformatie leerde ons weer uit dankbaarheid ons werk te doen.’

De gevolgen zijn volgens Van Dalen nog steeds zichtbaar in de omgang met het milieu en de bescherming van de vrijheid van godsdienst. Opkomen voor de schepping is ‘genade tonen aan het milieu’, zei hij. ‘Steun voor een duurzame samenleving staat hoog op de agenda van de EU.’

godsdienstvrijheid

‘Hetzelfde geldt voor de godsdienstvrijheid die nu een structureel onderdeel is van de Europese buitenlandpolitiek. Alle Europese ambassades hebben een toolkit om aantasting van godsdienstvrijheid te signaleren. De EU kan bij onrecht zelfs de financiering stoppen, zoals bijvoorbeeld Sri Lanka heeft ondervonden.’

Met ‘genadige politiek’ kan de EU steun geven aan geloofsvervolgden. Van Dalen: ‘Pakistan wordt onder druk gezet om recht te doen aan de ter dood veroordeelde christin Asia Bibi, die inmiddels acht jaar in de cel wacht op behandeling van haar hoger beroep.’ Tegelijk erkende hij dat niet alle onrecht verdwijnt. ‘In een gebroken wereld kun je niet alles bereiken. Bij de kabinetsformatie in Nederland is het kinderpardon niet verruimd – dat is ontzettend jammer. Aan de andere kant zijn er onverwachte bondgenoten bij de bescherming van de vrijheid van godsdienst: in het Europees Parlement werken christenen samen met liberalen en sociaaldemocraten.’

persoonlijke vrijheid

De Reformatie liet zich gelden tot ver buiten de kerkmuren, beaamden verschillende sprekers. ‘Luther herontdekte de persoonlijke vrijheid’, benadrukte de Duitse Europarlementariër Arne Lietz.

Dankzij Johannes Calvijn kregen diakenen weer oog voor de armenzorg en ontstond er een netwerk van christelijke opleidingen, zei Dezsö Buzogany, werkzaam aan het Protestants Theologisch Instituut van Cluj. ‘Universiteiten begonnen met de uitwisseling van studenten en hoogleraren, waarvan heel Europa profijt had’, voegde Andreas Beck van de Evangelische Theologische Faculteit Leuven eraan toe.

Heikki Huttunen, secretaris van de Conferentie van Europese Kerken (CEC), betrok de kerkhervorming op mensenrechten. Hij stelde dat kerken zich gastvrij moeten gedragen. ‘De vluchtelingencrisis verbindt ons met de wereld en met Europese buurlanden. Onze regeringen moeten oplossingen geven voor veilige doorgang van mensen, om mensenhandelaren de wind uit de zeilen te nemen. Europa moet zich bekommeren om ongedocumenteerden, om te voorkomen dat in de EU een kaste van outsiders ontstaat.’

muziek

De Reformatie heeft volgens het Zweedse Europarlementslid Cecilia Wikström ook geleid tot een herontdekking van de rol van muziek. ‘Luther zei dat muziek de taal is van de menselijke geest. Hij vond muziek voor het volk net zo belangrijk als het overzetten van de Bijbel in de taal van het volk.’ Alsof het onderstreept moest worden, zong een Hongaarstalig jongerenkoor uit Roemenië een bewerking van het befaamde Lutherlied ‘Een vaste burcht is onze God’, om daarmee de Reformatieherdenking in het Europees Parlement af te sluiten. <