Direct naar artikelinhoud
Noord-Korea

Noord-Koreaanse spookschepen die aan zijn kusten aanspoelen, maken Japan ongerust

De Japanse politie onderzoekt een bootje op het eiland Sado.Beeld REUTERS

Voor de kust van Japan lopen deze herfst mysterieuze vissersbootjes vast. Het zijn krakkemikkige gevallen waarmee je niemand op zee zou durven sturen. Soms liggen ze vol lichamen of zelfs skeletten, een andere keer zijn ze leeg maar spoelen er daarna lijken in de buurt aan. ‘Spookschepen’ worden ze in de Japanse media genoemd. En ze zijn afkomstig uit Noord-Korea.

De houten wrakken liggen in de ijskoude golven, en regen of sneeuw valt op het verweerde dek. Aan boord liggen zaken als touw, verwarde visnetten, en soms wat met zand bedekte kledingstukken. Andere voorwerpen wijzen op de herkomst van het bootje: een pot met bruine saus die wel eens gochujang zou kunnen zijn, een Koreaanse gefermenteerde chilisaus. En pakjes sigaretten met in het Koreaans de waarschuwing: ‘Roken is de belangrijkste oorzaak van kanker en hartziekten’. Een enkele keer hebben de lichamen een button met de afbeelding van Kim Jong-un op hun kleding.

"Dat er Noord-Koreaanse vissersboten in Japan stranden is niets nieuws", zegt hoogleraar Korea-studies Remco Breuker (Universiteit Leiden). "Zeker in de herfst en winter, als de zee ruw is, gebeurt dat vaker. Maar het aantal dat we nu zien, is opmerkelijk."

In de maand november spoelde er bijna elke dag wel een wrak aan: volgens de Japanse kustwacht waren het er 28. December belooft volgens de krant Japan Times niet veel beter te worden, met tot nu toe 21 gevallen. En dat zijn alleen de schipbreuken die geteld kunnen worden. Niemand weet hoeveel boten er zijn verzwolgen, of op de Noord-Koreaanse kust aanspoelen.

Drie theorieën

De grote vraag is natuurlijk wat er aan de hand is. Zegt deze golf van vergane vissersboten iets over de situatie in Noord-Korea? Zoals met alles wat er in het land gebeurt, kunnen we ook in dit geval alleen maar raden, verzucht Breuker.

Er zijn grofweg drie theorieën. De eerste is dat het duidt op voedseltekorten, waardoor vissers zichzelf tot extremen dwingen om een goede vangst binnen te halen. "Dat is een veilige gok", zegt Breuker. "Tekorten zijn er in Noord-Korea altijd. Bovendien is er dit jaar weinig regen gevallen en zijn er tegelijkertijd overstromingen geweest: al het hout is gekapt om in de winter te kunnen opstoken, waardoor er enorme modderstromen op gang komen zodra het een beetje regent."

Een tweede theorie is dat het regime de quota voor de vissers heeft opgevoerd. De Noord-Koreaanse krant Rodong Sinmun schreef volgens de Nikkei Asian Review in een recent commentaar dat een goede wintervangst noodzakelijk is voor het land. "Vissersboten zijn als oorlogsschepen, die het volk en het moederland beschermen. Vissen zijn als kogels en granaten."

'Dat dit duidt op voedseltekorten, waardoor vissers zichzelf tot extremen dwingen om een goede vangst binnen te halen, is een veilige gok. Tekorten zijn er in Noord-Korea altijd'
Remco Breuker, hoogleraar Korea-studies Universiteit Leiden

De afgelopen twee jaar is de Noord-Koreaanse export van vis naar China met maar liefst 75 procent gegroeid, en daarmee was het voor Pyongyang een belangrijke bron van inkomsten. In augustus werd dit echter afgekapt door nieuwe sancties vanwege de aanhoudende Noord-Koreaanse rakettesten en kernproeven. De vis kan dus (formeel) niet meer in het buitenland worden gesleten, maar de quota bestaan waarschijnlijk nog steeds.

Om die te halen, varen de gammele bootjes ver de zee op om rijkere visgronden te bereiken, in de buurt van Japan. Aan boord bevinden zich vaak ook soldaten, die door de overheid als een soort klusjesmannen voor alles worden ingezet, maar geen enkele ervaring hebben op zee. Als er een storm opsteekt, of de diesel opraakt, is de bemanning reddeloos verloren.

Er worden niet alleen lijken gevonden: in november stapten er achttien levende vissers van boord. Ook zaten er tien mannen in een schuilhut op een onbewoond eiland voor de kust van Japan, waar ze de tv, een koelkast en een rijstkoker hadden gestolen. Ze zeiden naar inktvis te hebben gevist, waaraan de zee voor deze kust inderdaad rijk is, en dat ze door slecht weer werden overvallen. Ze willen allemaal terug naar hun gezinnen in Noord-Korea, dus vluchtelingen zijn het zeker niet.

Spionnen

De ‘spookschepen’ leiden in Japan tot veel onrust, zeker omdat de spanningen in de regio op dit moment groot is vanwege het Noord-Koreaanse kernwapenprogramma. "Een enkeling zal terugdenken aan de tijd dat Japanse inwoners langs dezelfde kust door Noord-Korea werden ontvoerd", zegt Bryce Wakefield, die Japanse politiek doceert aan de Universiteit Leiden. "Maar dat is hier zeker niet aan de hand."

Wakefield kan zich goed voorstellen dat ze er in Japan niet blij mee zijn. Zelf vermoedt hij (‘maar het blijft een gok’) dat het de schipbreukelingen werkelijk te doen was om de inktvis, die ze illegaal uit Japanse wateren proberen te halen. "Vooral rechtse Japanse politici beweren dat de vissers kwaad in de zin hebben, dat het spionnen zijn." Die – derde – mogelijkheid lijkt hem zeer onwaarschijnlijk. "Die zouden nooit op zo’n rammelend bootje worden gestuurd."