Nekt mak vervolg op ‘Unbreakable’ en ‘Split’ prille comeback van cultregisseur?

Ooit was zijn sprookjesachtige naam al genoeg om het haar op de armen van menig filmliefhebber te doen rechtstaan. Begin deze eeuw stond M. Night Shyamalan, de prachtige nom de plume van de in India geboren Manoj Nelliyattu Shyamalan, garant voor ingenieuze, mysterieuze thrillers met een bovennatuurlijke toets en een fameuze twist aan het einde. Die reputatie had de regisseur vooral te danken aan zijn derde film The Sixth Sense (1999), over een jongen (kindster Haley Joel Osment) die met de doden kon communiceren. Spoiler – 20 jaar na datum is dat geoorloofd, lijkt ons: de kinderpsycholoog (Bruce Willis) die het ventje hielp, bleek op het eind van de film zelf dood te zijn.

Maakte The Sixth Sense van Shyamalan een extreem winstgevend fenomeen, dan bevestigde Unbreakable in 2000 dat hij allesbehalve een eendagsvlieg was. Alweer met dank aan Bruce Willis, die in de rol van beveiligingsagent David Dunn als enige van de 132 passagiers een gruwelijke treinramp overleeft – zonder ook maar een schrammetje. Tot zijn eigen verbazing moet hij vaststellen dat hij een onoverwinnelijke superheld is die via een simpele aanraking kan zien wat iemand op zijn kerfstok heeft. Maar geen held zonder slechterik: dat blijkt Elijah Price (Samuel L. Jackson) te zijn, een striphandelaar met extreem broze botten, die na de uren bijklust als terrorist onder de naam ‘Mr. Glass’.

Shyamalan werd geroemd als de nieuwe Spielberg en de nieuwe Hitchcock in een. Vijf jaar lang deed hij de kassa rinkelen en verleidde hij critici tot superlatieven. Dat laatste begon te keren met The Village (2004), een thriller over een geïsoleerd dorp dat bedreigd wordt door bovennatuurlijke boswezens. Recensenten kregen stilaan genoeg van Shyamalans liefde voor verrassende eindes – de gerenommeerde criticus Roger Ebert zette The Village zelfs op zijn lijstje van meest gehate films aller tijden.

Sputterende motor

De motor begon van Shyamalan begon te sputteren. Na de pers keerde het publiek zich stilaan van hem af. Lady in the Water (2006) was voor velen te bizar, en is tot op heden Shyamalans minst succesvolle film. Toch geloofden studiobonzen nog een hele tijd dat de regisseur op een dag zijn grote vorm zou terugvinden. Voor de grootse fantasyfilm The Last Airbender (2010) kreeg Shyamalan zelfs een reusachtig budget van 150 miljoen dollar (131 miljoen euro) toegestopt. Slecht idee, want de film werd genadeloos afgekraakt – volgens de site Rotten Tomatoes, die recensies verzamelt, was welgeteld 5 procent van de reviews enigszins positief – en ook de financiële verwachtingen werden niet helemaal ingelost. After Earth (2013), een strontvervelende, en alweer veel te dure,  sciencefictionfilm waarin Will Smith de wereld ervan probeerde te overtuigen dat zijn zoon Jaden ook acteertalent had, gaf de genadeslag. Shyamalans krediet was op.

En dan, in 2015, de grootste plotwending uit zijn carrière: net toen het gevallen wonderkind een Shyamalan van den Aldi was geworden, begon hij echt met Aldi-budgetten te werken. En zo slaagde hij er wonderwel wel weer in om degelijke, amusante films te maken. The Visit, over twee kinderen die een duister geheim ontdekken bij hun grootouders, kostte horrorstudio Blumhouse welgeteld 5 miljoen dollar, maar bracht er bijna 100 in het laatje. Critici bleven wat op hun hoede, maar wilden Shyamalan toch al niet meer vermoorden met hun pen, zoals twee jaar voordien.

Split maakte de lowbudgetcomeback compleet: met een budget van 9 miljoen dollar hield Shyamalan het opnieuw lekker goedkoop, steunend op een inventieve plot, een bijzonder personage, en een hervonden gevoel voor zelfrelativering. James McAvoy speelt op amusante wijze Kevin Wendell, een jongeman met 24 verschillende persoonlijkheden – samen gemakshalve De Horde genoemd. Met een recette van 278 miljoen dollar werd Split een gigantisch succes, maar het was vooral het verrassende einde dat over de tongen ging: het laatste shot toonde Bruce Willis (in de rol van David Dunn) op een barkruk, en verbond Split op die manier met Unbreakable. Shyamalan 2.0 meets Shyamalan 1.0. Al snel bleek dat er een sequel in de pijplijn zat, Glass, waarin de personages uit beide films het tegen mekaar zouden opnemen.

Teleurstelling

Was dat nu een goed idee? Glass komt deze week in de bioscoop en stelt teleur. Het basisgegeven is goed gevonden. David Dunn, Mr. Glass en Kevin Wendell worden in de psychiatrie opgenomen, waar een dokter (Sarah Paulson) hen – en het publiek – stevig doet twijfelen aan hun bovennatuurlijke gaven. Lijden ze niet gewoon aan grootheidswaanzin? Jammer genoeg verzandt de film al snel in meta-geneuzel over de clichés en conventies van superheldenstrips. Veel fun valt er bovendien niet te rapen, en erger: de tweede ontmoeting met dit trio personages geeft ons eigenlijk vooral de tijd om te beseffen dat ze toch niet zo boeiend waren als we destijds dachten. Of hoe een vervolg op twee van Shyamalans beste films veel minder is dan de som der delen.

Glass werd op voorhand aangekondigd als een gegarandeerd kassucces. Die kans bestaat nog steeds, maar de slechte kritieken in Amerika zullen de hype geen goed doen. Is Shyamalan nu alweer weg van teruggeweest?

Glass speelt vanaf 16/01 in de bioscoop.