Vijf jaar Willem-Alexander: “Nederland is klein, maar de koning denkt graag groot”

U moet er eens op letten, zegt de Nederlandse royaltyjournalist Rick Evers. Als u tv-beelden ­bekijkt waarop Beatrix destijds als koningin haar intrede maakte, en die vergelijkt met hoe Willem-Alexander arriveert voor een officiële activiteit. Hoe zij anders lopen. “Waar zij altijd het middenpad van de loper opzocht, begeeft hij zich letterlijk op de rand. Hij stapt op de toeschouwers af. Hij is aanraakbaar, schudt handen en maakt grappen. Willem-Alexander bekijkt het niet vanuit de ivoren toren. Hij wil niet van de burgemeesters horen wat de problemen zijn, maar van de inwoners zelf.”

Spontane “Wim-Lex” – zoals hij vaak wordt ­genoemd – tegenover ­afstandelijke Beatrix: Hans Jacobs, die het koningshuis volgt voor het persbureau ANP, maakt dezelfde vergelijking. Maar hij noemt het optische verschillen. “Beatrix is inderdaad ernstiger, maar qua ­beroepsernst is er geen verschil. Willem-Alexander is even veeleisend en zit er even hard bovenop. De verschillen zijn ook logisch. Moeder en zoon, dat is een andere generatie. Haar ­karakter paste bij haar tijd. Toen moest het serieuzer. Willem-Alexander symboliseert de moderne, lossere kijk op de monarchie. Wat Beatrix precies voor ogen had toen ze vijf jaar geleden ­aftrad: het is tijd voor een andere, jongere generatie.”

Rijdende trein

Willem-Alexander werd op 30 april 2013 ingehuldigd in Nederland – dat zal maandag vijf jaar geleden zijn. ­Zowat drie maanden later, op 21 juli, legde Filip de eed af in België. Hun aanloop naar de troonswisseling verliep onder een ander gesternte, constateert Hans Jacobs. “Willem-Alexander had al minstens een jaar – misschien langer – van zijn moeder gehoord dat de dag eraan zat te komen. Daardoor kon hij zich in dat laatste jaar niet alleen voorbereiden, hij werd ook betrokken bij de keuze van de hofhouding en alle beslissingen werden in overleg met hem ­genomen.”

“Filip daarentegen kreeg op het allerlaatste moment te horen dat hij de boel moest overnemen. Hij had zich natuurlijk al heel zijn leven voorbereid, maar hij moest het op enkele weken voor ­elkaar krijgen. Hij moest bijvoorbeeld een deel van zijn personeel nog zoeken. Terwijl Willem-Alexander bij wijze van spreken op een rijdende trein sprong, moest Filip die eerst doen stoppen en een machinist en conducteur zoeken om dan op te stappen en te gaan rijden.”

Willem-Alexander heeft het bijkomende voordeel dat de relatie met zijn voorgangster uitstekend is. “Beatrix vergadert nog bijna elke week mee. Hij gebruikt haar kennis, alhoewel het duidelijk is dat hij de baas is. Bij Filip doet zijn vader niet meer mee. Integendeel”, zegt Jacobs.

Ondanks de vlotte start waren er ook moeilijke momenten in de vijf jaar koningschap. Het grootste nationale drama was de vliegtuigcrash van vlucht MH17 boven Oekraïne. Daarbij kwamen 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders. “Het maakte veel indruk toen Willem-Alexander en Máxima, beiden in het zwart, op de landingsbaan van vliegbasis Eindhoven veertig kisten met slachtoffers zagen terugkeren naar Nederland. De natie zag daar haar staatshoofd, hand in hand, met trillende lip en de betraande Máxima ondersteunend, als een mens van vlees en bloed”, zegt Evers.

Persoonlijk leed was er evenzeer. “Zijn anderhalf jaar jongere broer Friso overleed na lang in een coma te hebben gelegen door een ski-ongeval. Hij ­verloor zijn mentor, die hem gevraagd en soms ongevraagd met kritische raadgeving belde.”

Wim-Lex is uiterst zichtbaar in de samenleving met tal van werkbezoeken, en gaat ook vaak naar het buitenland. Rick Evers: “Nederland is klein, maar Willem-Alexander denkt graag groot.”

Hoewel Máxima al jaren het populairste lid is van het koningshuis, doet Willem-Alexander het zeker niet slecht, oordeelt Evers. “Vóór zijn inhuldiging wist men het nog niet zo, of hij het kon waarmaken. Maar hij bewees snel het tegendeel. Misschien is het wel de ­vrijheid die hij heeft gekregen, om niet langer ten dienste van zijn moeder te hoeven staan.”

Zijn populariteit groeit nog altijd, zegt Justine Marcella, hoofdredacteur van het maandblad Vorsten. “Uit een nieuwe enquête naar aanleiding van ­Koningsdag blijkt dat het vertrouwen in hem hoger is dan ooit. Hij krijgt 7,6 op 10. Uitstekend resultaat. Ik denk dat hij ook jongeren aanspreekt. Hij heeft ­humor en hanteert normaal taal­gebruik. Hij durft meer zijn kwetsbaarheid te tonen, terwijl zijn moeder altijd de waardige majesteit bleef.”

Kostenplaatje

Niet dat alles wat de man doet goed is. Er is de terugkerende kritiek dat de monarchie te veel kost. Er was het ­gedoe over de dure beveiliging van zijn vakantiehuis in Griekenland. En hij dronk een pintje met de Russische president Poetin op de Winterspelen van 2014 in Sochi, vlak voor de bezetting van de Krim. “Het Republikeins ­Genootschap dacht dat de monarchie snel ten val zou komen zodra Willem-Alexander koning werd. Ze zijn verder weg dan ooit van hun doel. Af en toe duikt een demonstrant bij publieke ­optredens op, maar die staat daar erg alleen. Dat geeft aan: Willem-Alexander heeft gewoon gedaan wat van hem verwacht werd”, besluit Jacobs.