Direct naar artikelinhoud
Bijensterfte

Bijen sterven sneller door omstreden onkruidverdelger glyfosaat

Bijen sterven sneller door omstreden onkruidverdelger glyfosaat
Beeld epa

Honingbijen die worden blootgesteld aan de veelgebruikte en controversiële onkruidverdelger glyfosaat gaan sneller dood aan infecties. Onderzoekers vermoeden dat dat komt omdat glyfosaat de darmflora van de beestjes aantast.

Het gebruik van glyfosaat, in middelen als Roundup, ligt al jaren onder een vergrootglas. Boeren gebruiken het om onkruid te verdelgen of akkers helemaal te ‘resetten’ doordat het planten en bacteriën doodt. Eind vorig jaar besloot de EU het gebruik van glyfosaat nog zeker vijf jaar toe te staan, maar de discussie over de voor- en nadelen van het middel laait regelmatig weer op.

Dat bodembacteriën last kunnen krijgen van het middel is eerder aangetoond, maar nu laten onderzoekers zien hoe ook dieren zoals de honingbij de dupe kunnen worden van het landbouwgif. De bevinding, deze week verschenen in vakblad PNAS, biedt – naast insecticiden zoals neonicotinoïden – een mogelijke verklaring voor de massale bijensterfte die wetenschappers al jaren waarnemen.

Glyfosaat an sich doodde de bijen niet. Pas als jonge werksterbijen naast het bestrijdingsmiddel ook een ziekmakende bacterie toegediend kregen, gingen de beestjes massaal dood in het lab: 90 procent legde binnen een week het loodje, tegen zo’n 50 procent als ze alleen de ziekmaker kregen. De sterfte onder bijen die geen bacteriële infectie kregen en ook geen glyfosaat, was 20 procent.

Darmbacteriën

De onderzoekers, onder leiding van biologe Nancy Moran van de universiteit van Texas, vermoeden dat de infectiegevoeligheid komt doordat glyfosaat darmbacteriën doodt die de bijen beschermen tegen ziekteverwekkers. Deze bacteriën namen substantieel in aantal af toen de biologen de bijen ‘natuurlijke’ concentraties glyfosaat voerden, zagen ze in een veldexperiment.

"Het is een elegant uitgevoerd experiment", vindt Paul Scheepers, toxicoloog aan het Radboud UMC en niet bij de studie betrokken. Hij ziet het als weer een mogelijk puzzelstukje in het begrijpen van milieu- en gezondheidseffecten van glyfosaat. Toch moeten we ons niet blindstaren op alléén glyfosaat, vindt de toxicoloog. "We moeten ook naar andere ingrediënten van middelen als Roundup kijken. Daar zitten ook veel andere stoffen tussen waarvan we weten dat ze giftig zijn voor de mens."

'We moeten ook naar andere ingrediënten van middelen als Roundup kijken'
Paul Scheepers, toxicoloog aan het Radboud UMC

Violette Geissen, hoogleraar bodemdegradatie en landbeheer aan de universiteit van Wageningen, is niet heel verrast door de resultaten. De effecten van glyfosaat reiken verder dan alleen onkruidbestrijding, zegt ze in een telefonische reactie. "Ook allerlei micro-organismen kunnen aangetast raken. Veel boeren hebben tegenwoordig meer last van schimmelziektes omdat het bodemleven aangetast is." Ze verbaast zich dat de overheid niet het voorzorgprincipe hanteert bij het toelaten en gebruik van glyfosaat en andere pesticiden. Je kunt je afvragen of dat wel verstandig is zolang er geen eenduidigheid bestaat over de gevolgen voor het bodemleven en andere organismen, redeneert ze. "We sturen toch ook geen auto de weg op als we niet zeker weten of de remmen het wel doen?"