Een tramkerkhof langs de A54 als relict van het vroegere België

Als trams hun einde voelen naderen, rijden ze naar Jumet, bij Charleroi. Dat is wat je geneigd bent te denken als je via de A54-autosnelweg de stad binnenrijdt en je je blik laat hangen bij wat je rechts van je ziet. Een tiental tramstellen met verbrijzelde neuzen, ingeslagen ruiten en een laag modder eroverheen. Ze ogen doods, en dat zijn ze ook. Enkele tramstellen zijn van het type Light Rail Vehicle (LRV), bijna perfecte kopieën van de vroegere kusttram. Gebouwd vanaf 1981 bij de toenmalige Belgische constructeur BN.

De trams maakten deel uit van een megabestelling volgens het toen geldende principe van de wafelijzerpolitiek: 49 voor de kust en 54 voor de lichte metro van Charleroi.

Met z’n talloze nutteloze tunnels en hoog in de lucht of diep in de ondergrond gebouwde metrostations die al een halve eeuw wachten op een eerste in- of uitstappende reiziger is dat met behoorlijk verre voorsprong de grootste landelijke hotspot voor urbex-avonturiers.

Vogelnestje

Regionaal bus- en tramverkeer werd tot in 1989 federaal beheerd door de Nationale Maatschappij Van Buurtspoorwegen (NMVB), de voorloper van De Lijn en de Waalse TEC. Met een traject van 67 kilometer, evenveel haltes en een zomerse frequentie van een tram om de 10 minuten was er aan zee nood aan 49 trams. In Charleroi, waar de metrowerken vanaf 1989 zo goed als stilvielen, hadden 15 stuks ruimschoots kunnen volstaan. De bestelling, 35 miljoen frank (875.000 euro) per tram, vulde destijds tijdelijk de lege orderboekjes bij BN. Bij Van Hool in Koningshooikt waren er recent vast mensen met heimwee naar toen.

Hier hebben we de verklaring voor het tramkerkhof in Jumet. De meeste trams die er staan te verkommeren hebben nooit één reiziger vervoerd. Een item in het hilarische RTBF-programma Journal des Travaux Inutiles, terug te vinden op YouTube, laat zien dat het er midden jaren ‘80 maar liefst 35 waren. In één van de toen nog als vrij nieuw en “zeer modern” bestempelde trams stootte journalist Jean-Claude Defossé op een vogelnestje met een vogeltje in. Wat hem deed besluiten dat deze trams “niet helemaal nutteloos zijn”. In 1989 hoopte de Waalse regering 25 van deze trams verkocht te krijgen aan Tunis, maar dat ging niet door.

Verschroot

De Lijn nam in september 2023 na ruim 40 jaar afscheid van z’n vrijwel identieke LRV-kusttrams. Anders dan olifanten zouden doen, begaven die zich niet naar Jumet. De hele vloot werd vervangen door een 48-voudige nieuwe, aangeleverd door trambouwer CAF uit het Spaanse Zaragoza.

3 van de oorspronkelijk 54 kusttrams werden geschonken aan de vzw Meta, die er nostalgische toeristische uitjes met oude trams mee plant. De 51 andere? “Die zijn verschroot”, zegt woordvoerder Frederik Wittock bij De Lijn. “Er zijn wel onderdelen aan de TEC verkocht, en ook wisselstukken uit het magazijn.”

Intussen oogstte de Waalse regering financiële steun bij de Europese Unie en kon een gedeeltelijke afwerking van het lichte metronet worden aangekondigd. Van het Europese herstelplan na corona gaat 60 miljoen euro naar het terug gebruiksklaar maken van de spookstations op de metrolijn naar Gilly, waarvoor het nieuwe GHdC-ziekenhuis makkelijker bereikbaar moet worden. “We zitten op schema”, zo verzekert directrice Véronique Benoit bij de TEC in Charleroi. “Hierbij zullen ook 47 LRV-trams volledig worden gerenoveerd. Wat u vanop de snelweg zag zijn vier buiten dienst gestelde LRV-trams en vijf nog oudere, van het S-type. We halen er wisselstukken uit. Op termijn zullen deze trams verdwijnen.”

De renovatie, bij de Franse constructeur Alstom in Fleurus, gaat 22 miljoen euro kosten en verloopt aan een tempo van 12 per jaar. Geheel in de lokale traditie lijkt de operatie niet helemaal volgens plan te verlopen. Spotters van het gespecialiseerde tijdschrift Tram 2000 konden in hun aprilnummer melden dat de negende gerenoveerde LRV-tram, met serienummer 7422, pas op 29 november 2023 terugkeerde naar het depôt in Jumet. Op 5 februari volgde serienummer 7421. Nog 37 trams te gaan.