Op zoek naar baby's in kraakpanden: "Wat wij hier doen zijn geen thuisbezoeken, maar ontwikkelingswerk"

Een hotel op een steenworp van het Brusselse Muntplein. Vroeger logeerden hier vooral eurocraten uit de lagere echelons, zo herinnert de fotograaf zich. Vandaag verblijven er zowat honderd gezinnen. Ze kraken het met goedkeuring van de stad, die voor de goede orde ook de elektriciteit betaalt. Vergaderzalen zijn omgedoopt tot stockageplaatsen en de lobby doet dienst als verpoosruimte. 

Een doolhof van bruine gangen leidt naar kamer 102. Daar verblijven Marina en Arnold, twee dertigers en hun vier maanden oude baby Tchoutchoubo. De kleine hotelkamer is slaapkamer, woonkamer en babykamer in één, met een nachttafel vol babyproducten en knuffeldoekjes.

Els Galle, verpleegkundige bij Kind en Gezin, monstert de kamer. Ze komt hier geregeld langs, met goede raad en ondersteuning. "Onze engel", noemt Marina haar. "Zonder haar zaten we nog op straat." Galle ontmoette het gezin toen Marina ongeveer vier maanden zwanger was. Ze verbleef toen in een Brusselse tunnel nabij het Weststation.

"Dan is het zoeken naar oplossingen", vertelt Galle. "Marina is Spaanse en heeft als Europees burger dus wel wat rechten, maar haar man is hier illegaal. Geen van beiden heeft een inkomen." Het gezin is inmiddels aan zijn derde onderkomen toe. Van de niet-reguliere opvang ging het naar het gekraakte hotel Astrid. Nu zitten ze in hotel Scandic Grand Place, recht tegenover het kabinet van Vlaams minister van Wonen, Gelijke Kansen en Armoedebestrijding Liesbeth Homans (N-VA).

Supermarkt

"We mogen hier drie maanden blijven", vertelt Marina. "En daarna? Geen idee. Werk zoeken, sowieso. Dat is het allerbelangrijkste. Anders lonkt opnieuw de straat." Ze toont de beten van bedwantsen die ze aan haar vorige slaapplek heeft overgehouden, terwijl ze haar baby de borst geeft. "Arnold heeft er ook. Van de baby zijn ze gelukkig afgebleven.”

Ze prijst ook de goede zorgen die ze heeft gekregen, mede dankzij Galle. "Ik heb een keizersnede gehad, en mocht nadien negen dagen in het ziekenhuis blijven. Negen dagen! Het was precies vakantie", lacht ze terwijl ze haar lange wit-paarse jurk gladstrijkt.

Ze mag stilaan beginnen met vaste voeding, legt Galle haar uit. Baby en moeder worden onderzocht, de postnatale vragen beantwoord. Al doet Galle veel meer dan louter kijken naar moeder en kind. Evengoed wijst ze hen de weg naar een zinvolle dagbesteding, naar werk, naar huisvestingsmogelijkheden. "Of naar de supermarkt, bijvoorbeeld. Onlangs nog vroeg een moeder me waar ze hier de soek (Arabische markt, SV) kon vinden. Ja, die mensen komen hier aan, kennen de taal niet en weten niet hoe ze hun weg moeten vinden. Alle hulp is op zo'n moment welkom."

Checklist

Steeds vaker moeten de medewerkers van Kind en Gezin in Brussel zich over dit soort schrijnende situaties buigen. Aquarelle, een vzw die focust op de zorg voor moeders in moeilijke omstandigheden waarmee ze samenwerken, begeleidde vorig jaar al 474 vrouwen.

Voor dit jaar zijn er nog geen cijfers, "maar het zal hoger liggen", zegt Ingrid Lanckmans, opvoedingsconsulente van Kind en Gezin in Brussel. "Mensen zonder papieren, structurele armoede, daklozen... Het neemt ongelooflijk toe." Vaak gaat ze met de verpleegkundigen mee op pad, geregeld luchten diezelfde verpleegkundigen na een moeilijk thuisbezoek bij haar hun hart. Niet alleen voeren ze die bezoeken uit, ze gaan ook echt op zoek naar zwangere vrouwen en baby's op straat of in kraakpanden.

"Dit hotel hier, dat is eigenlijk echt een luxe. Je kunt het in niets vergelijken met de andere kraakpanden waar we soms heen moeten. Dan moeten de mensen noodgedwongen vuur stoken in de kamer, om het toch maar warm te hebben. Op luttele meters van een baby. Dan heeft het weinig zin om je checklist over 'veilig slapen' af te vinken, of te zeggen dat de temperatuur in een slaapkamer best tussen de 18 en 22 graden ligt. Dan moet je terug naar de basis."

De basis is de veiligheid van het kind. Is dat in gevaar, dan wordt het parket ingeschakeld. "Alleen merk ik hoe de samenleving daar geen antwoord op heeft", zegt Lanckmans. "Een Roma-kindje dat thuis slaag krijgt of wordt verwaarloosd? Dat kind heeft evenveel recht op veiligheid en hechting. Mensen zonder papieren? Die bestaan officieel niet, hé. Maar wij zien wel elke dag de problemen waarmee zij te maken krijgen. Eigenlijk zijn dat geen thuisbezoeken, maar ontwikkelingswerk."

Roze wolk

Het moet toch een beetje een roeping zijn, vinden beide dames. Niet iedereen bij Kind en Gezin is geschikt voor de rauwe Brusselse realiteit. Zeker niet wie hoopt op roze wolken en blanke middenklasse-ouders die zich afvragen of ze een wiegendooddetector voor hun baby moeten kopen.

"Af en toe ga ik nog eens naar een 'gewoon' gezin", vertelt Galle. "Dat heb ik ook wel nodig. Het is ook fijn om te zien dat een kind wordt geboren in een warm en veilig nest vol kansen. Ook hen probeer ik op maat te ondersteunen. Maar het creëert soms dagen vol contrast. Sowieso heb ik hier heel bewust voor gekozen. Ik vind dat we net hier het grootste verschil kunnen maken."

Lanckmans treedt haar bij. "Wij hebben de luxe dat we bij de mensen thuis komen. Die baby's geven ons het recht daartoe. En van daaruit kunnen we hen ook echt helpen." Zoals Marina, Arnold en de kleine Tchoutchoubo, die toch voor even een warme slaapplaats hebben. "Dit gezin heeft echt nog perspectieven", meent Galle. "Eenmaal Marina werk heeft, zal veel mogelijk worden. Soms begeleid ik gezinnen waarvan ik weet: beter dan dit wordt het nooit."