ANC telt de stemmen: 'Wie de nieuwe leider ook wordt, hij of zij krijgt een moeilijke taak'

Wanneer is bekend wie de nieuwe ANC-leider is?

'Vandaag in de loop van de middag, maar mogelijk pas morgen. Alle stemmen, zo'n 4.500 in totaal, zijn uitgebracht en moeten worden geteld. Aanvankelijk zou de uitslag zondag al bekend zijn, maar het proces is vertraagd. Dat heeft ermee te maken dat alle gedelegeerden uit de provincies vooraf worden gecheckt om te voorkomen dat met stemmen wordt geknoeid. Tussendoor waren er wat rechtbankuitslagen waardoor een aantal gedelegeerden geen stem meer mocht uitbrengen.'

De race gaat tussen twee kandidaten: Nkosazana Dlamini-Zuma (68), de ex van de huidige president, en Cyril Ramaphosa (65). Zijn het twee totaal verschillende types?

'Ja. Wat ze gemeen hebben is dat ze in de jaren zeventig als student anti-apartheidsactivist waren. Dlamini-Zuma heeft politiek carrière gemaakt. Ze heeft verschillende ministerposten gehad en is voorzitter geweest van de Afrikaanse Unie. Ze heeft weinig tot geen charisma.

'Ramaphosa was ooit vakbondsleider. Na de apartheid streefde hij een politieke carrière binnen het ANC na, maar dit ging niet op de manier die hij voor ogen had. Hij is uit de politiek gestapt en zeer rijk geworden als zakenman. Wat ook relevant is: Ramaphosa is betrokken geweest bij de opstelling van de grondwet na de apartheid. Hij wordt, anders dan Dlamini-Zuma, gezien als iemand die wel respect heeft voor de grondwet.'

Is Dlamini-Zuma naar voren geschoven door haar ex-man?

'Die indruk is er wel. Maar, zo zeggen sommigen hier ook: we bekijken haar alleen maar door de lens van haar ex-man. Ze wordt gezien als marionet die doet wat Jacob Zuma en zijn corrupte kring willen. Terwijl ze een lange carrière in de politiek heeft. Misschien dat ze als leider zou kunnen verrassen.'

Het gaat niet goed met het ANC, onder meer door de corruptieschandalen die rondom Zuma hangen. Kan een van de twee de partij redden?

'Dlamini-Zuma wordt alom gezien als voortzetting van Jacob Zuma en zijn persoonlijke belangen. Als ze wint, dan is de verwachting dat Zuma zijn termijn als president mag afmaken.

'Als Ramamphosa wordt gekozen, dan wordt er rekening mee gehouden dat Zuma voortijdig het veld moet ruimen. Het partijbestauur mag namelijk zijn eigen leider terugroepen als president. Ramaphosa geldt als de kandidaat voor interne vernieuwing, die kan optreden tegen de ergste corrupte uitwassen.'

Is dit beeld terecht?

'Ramaphosa loopt al jaren mee in de partij. Hij geen vernieuwer van buitenaf en staat niet garant voor wezenlijke vernieuwing. Mensen zijn moe van Zuma, van het beeld van corruptie. Daarmee kan Ramaphosa snel punten scoren, maar het probleem gaat verder dan dat. De partij moet meer leveren aan de bevolking.'

Leg eens uit?

'Er is sprake van hoge werkloosheid en veel criminaliteit - dat verhaal kennen we wel van Zuid-Afrika. Het gaat om dienstverlening. Sociale woningbouw, de basale dingen. Ga er maar aanstaan om dat te veranderen binnen een partij die al zo lang aan de macht is, waar de belangen zo diepgeworteld zijn. Wie de nieuwe leider ook wordt, hij gaat een moeilijke taak krijgen.'

Wat nou als het ANC inderdaad afstevent op verlies tijdens de verkiezingen van 2019?

'Het is uitgesloten dat een andere partij de absolute meerderheid gaat behalen, dus dan moet in coalities worden gedacht - net als in Groot-Brittannië en in Duitsland. Dat gebeurt in Zuid-Afrika nu al op lokaal niveau. Daar zijn coalities met oppositiepartijen aan de macht. De vraag is of dit het voorland is voor de landelijke verkiezingen.

'Een reden dat gedelegeerden voor Ramaphosa kiezen, zou kunnen zijn dat ze bang zijn dat de partij onder Dlamini-Zuma haar absolute meerderheid verliest. Hun banen komen in gevaar. Zo van: Zuma maakt teveel kapot, als we op Ramaphosa stemmen, dan kan het ANC nog even door.'