Lot SPD hangt af van Noordrijn-Westfalen
In Duitsland stemt de SPD zondag over deelname aan een coalitie met de CDU. Noordrijn-Westfalen is goed voor een kwart van de stemmen, en juist daar is men kritisch.
Twee sociaaldemocratische politici trokken de afgelopen week door de deelstaten van Duitsland. Ze waren op pad met een diametraal tegengestelde boodschap. SPD-voorzitter Martin Schulz wierf steun voor een nieuwe 'grote coalitie' met de CDU, een vierde kabinet-Merkel. Kevin Kühnert (28), voorzitter van de jongerenafdeling van de SPD, ageerde hartstochtelijk tegen die samenwerking.
Ziedaar de verdeeldheid onder de leden van de oudste politieke partij van Duitsland, de 'Genossen', zoals ze elkaar nog altijd aanspreken. De scheidslijn loopt dwars door de Bondsdagsfractie, door de parlementen van de deelstaten, door lokale afdelingen en door sociale media onder de hashtags #GroKo (große Koalition) of #NoGroKo.
Zondag zal blijken welk kamp aan het langste eind trekt. Dan stemmen zeshonderd sociaaldemocratische gedelegeerden op een buitengewoon partijcongres in Bonn over de blauwdruk van een coalitieakkoord, en daarmee over de politieke toekomst van Duitsland, met grote implicaties voor Europa.
Een sleutelrol bij die stemming is weggelegd voor Noordrijn-Westfalen. De aan Nederland grenzende deelstaat levert vanwege het hoge inwonertal en het grote aantal lokale afdelingen ruim een kwart van de gedelegeerden.
En dus lag het zwaartepunt van Schulz' bliksemcampagne in het Ruhrgebied. Hij sprak in Dortmund, Duisburg en Düsseldorf, van oudsher de kransslagader van de SPD. Maar met het verdwijnen van mijnbouw en industrie deden armoede en verloedering hun intrede in de industriesteden. Een reeks door de SPD aangevoerde regeringen beloofde verbetering, nieuwe banen en hogere lonen. Daar kwam te weinig van terecht, vonden de kiezers in Noordrijn-Westfalen. Resultaat: de ader maakte bij de verkiezingen vorig voorjaar een bloedeloze indruk. Door het rood van de SPD schemerde op veel plaatsen het blauw van Alternative für Deutschland. De CDU werd de grootste partij.
De SPD moet haar verantwoordelijkheid nemen, herhaalde Schulz deze week in elk zaaltje dat hij aandeed. Maar hoe geloofwaardig is die boodschap als ze wordt uitgesproken door een man die drie maanden geleden nog zwoer dat zijn partij de komende vier jaar onder geen beding zou regeren? Volstrekt ongeloofwaardig, is het antwoord van zijn jonge tegenstrever Kühnert.
Rechtvaardiger Duitsland
Jens Peick uit Dortmund denkt er net zo over. De 36-jarige gedelegeerde stemt zondag tegen, zegt hij. Dat doet hij omdat hij in de blauwdruk voor de samenwerking met de CDU 'nergens een serieuze aanzet voor een rechtvaardiger Duitsland' ziet.
Maar hij doet het vooral omdat hij wil spreken namens 'de basis', de SPD-leden in Dortmund. En zij zijn, op een enkeling na, allemaal tegen. Peick begrijpt hen. "Zolang we aan het handje van Merkel blijven lopen, is de SPD een partij zonder visie."
Het is verleidelijk om interne conflicten van de Duitse sociaaldemocraten af te doen als een storm in een glas water, aan de kook gebracht door de media. De lange geschiedenis van de SPD staat immers bol van de afsplitsingen, van twijfelen tussen links en midden, tussen regeren en oppositie voeren – die gespletenheid is een deel van de sociaaldemocratische identiteit.
'Zolang we aan het handje van Merkel blijven lopen, is de SPD een partij zonder visie'
De teleurstellende verkiezingsuitslagen hebben die stammenstrijd de afgelopen tien jaar alleen maar aangewakkerd. Toch buigen de critici op cruciale momenten meestal voor de wil van de partijleiding. Zo ging het ook na de vorige verkiezingen, toen veel SPD'ers aanvankelijk sceptisch waren over regeren met Merkel. Ze vreesden dat het de SPD kiezers zou kosten.
Ze kregen gelijk. De SPD verloor 5 procent ten opzichte van 2013. Dat kun je geen volkspartij meer noemen, heet het in de Duitse pers al een poosje. En dat de weg nog dieper het dal in voert, weten de Duitse sociaaldemocraten uit buurlanden Frankrijk en Nederland.
De stemming van zondag heeft een existentiële lading gekregen, waarbij zowel voor- als tegenstanders van een regering claimen de SPD te willen behoeden voor de ondergang. Dat vermindert de bereidheid tot compromissen.