Jongeren zijn op hun achttiende lang niet allemaal klaar voor het etiket ‘volwassene’

Niemand durft nog zijn hand in het vuur steken als het over de grenzen van de adolescentie gaat. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is dat '10 tot 19 jaar', binnen het wetenschappelijke onderzoeksveld wordt vaak '12 tot 24 jaar' gehanteerd, maar ook dat lijkt niet voldoende. Een Australisch onderzoeksteam pleit in het medische tijdschrift The Lancet voor een verruiming van de adolescentie naar '10 tot 24 jaar’.

Dat de adolescentie langer uitgerold wordt, is alvast niet uit de lucht gegrepen. “Biologisch gezien zou je dat op het eerste zicht nochtans niet verwachten”, zegt ontwikkelingspsycholoog Wim Beyers (UGent), verwijzend naar de puberteit die op steeds vroegere leeftijd bereikt wordt. Door betere voeding en gezondheidszorg is die in het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld met vier jaar gezakt in de voorbije 150 jaar.

De hersenen geven dan weer een nieuw beeld aan het andere uiteinde. “Met de moderne scanners kunnen we ontwaren dat de hersenen van een jonge twintiger vaak nog niet volgroeid is”, zegt ontwikkelingsexpert Luc Goossens (KU Leuven). Het kneden van de hersenen kan gemakkelijk tot de leeftijd van 25 blijven aanhouden.

Een tweede belangrijke verschuiving houdt eerder verband met de manier waarop we adolescentie maatschappelijk definiëren. “Een aantal belangrijke markers die we linken aan ‘volwassen worden’, zijn sterk opgeschoven: jongeren studeren gemiddeld langer en stappen dus later in het beroepsleven, ze stellen een stabiele relatie uit of blijven langer bij hun ouders wonen omdat ze het daar goed hebben”, zegt Beyers.

Belangrijke levenskeuzes – trouwen of kinderen krijgen – vallen vaak pas na het 25ste levensjaar en de ontdekkingstocht naar een eigen identiteit speelt zich veeleer af tussen 18 en 25 jaar. “De adolescentie wordt almaar opgerekt”, ziet Beyers, die het aftakelende generatieconflict als een belangrijke drijfveer aanhaalt. “Jongeren hebben veel minder de drang om zich van hun ouders af te zetten.”

Jongeren zijn met andere woorden op hun achttiende lang niet allemaal klaar voor het etiket ‘volwassene’. Kandidaat zijn ze evenmin, dat geven ze volgens Beyers bij diepte-interviews ook zelf aan. “Maar de maatschappij is onverbiddelijk: ‘Je bent twintig, je moet het nu allemaal zelf klaren’”, ziet Jelle Jolles, hoogleraar neuropsychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. “Daardoor ligt er enorm veel druk op jongeren. Ongeveer één op de vijf heeft vaak en langdurig last van stress. Het is best een complexe samenleving.”

Bijna-volwassenheid

Vanuit die optiek is een periode van 10 tot en met 24 jaar is dus best te verantwoorden. Een nieuw idee is dat trouwens niet. De Amerikaanse ontwikkelingsexpert Laurence Steinberg ging al in 1997 uit van een adolescentie tot 25 jaar. En er zijn ook alternatieve ideeën, zoals de 'emerging adulthood' die Jeffrey Arnett al in 2000 voorstelde: een extra levensfase tussen 18 en 25 introduceren. Jolles spreekt over de ‘bijna-volwassenheid’.

Maar als de maatschappij meer ademruimte geeft om te ontdekken, geven we jongeren dan ook geen vrije baan om aan te modderen? Wordt een latere volwassenheid dan geen selffulfilling prophecy? Volgens Goossens bestaat er inderdaad een groot tegenkamp, die zich zorgen maakt over die verlengde afhankelijkheid.

“Het gaat helemaal niet over bemoederen", zegt Jolles. "Het gaat om coaching, inspiratie en advies vanuit de omgeving. Dan moet je jongeren wel het signaal geven dat ze daar nog recht op hebben, dat ook de bijna-volwassene nog ‘werk in uitvoering' is.”

Nieuwe grenzen benoemen lijkt dan ook vooral een signaalfunctie te hebben, al meent Jolles dat ook de wet zich soepeler moet opstellen. “Als je denkt aan die scherpe scheidingslijn in de context van het strafrecht, dan kan je de vraag stellen: is het wel terecht dat een 18-jarige plots als volwassene gezien wordt?” 

In de Verenigde Staten komt het bijvoorbeeld al voor dat hersenontwikkeling bij meerderjarigen een invloed heeft op de aansprakelijkheid. “Maar dan bots je ook weer op een ander vraagstuk”, zegt Goossens. “Hoe lang kun je die periode rekken?” Een grijze zone dus, die grijze massa.

Adolescentie?

Adolescentie is de overgangsfase tussen kindertijd en volwassenheid, die begint met de puberteit. Het eindpunt is voer voor discussie, maar wordt gekenmerkt door deze elementen: fysieke volgroeidheid, volwassen denkpatroon, onafhankelijkheid (emotioneel en economisch) en constructie van een eigen identiteit.