Kempenlab trekt aan alarmbel: “Maak van gevangenis penitentiaire zorgboerderij”

Kempenlab is een experimenteerplek voor ruimtelijke uitdagingen in de Kempen. Het maakt deel uit van Ar-Tur, het Kempense centrum voor architectuur en landschap. Architect-filosoof Gideon Boie, verbonden aan KU Leuven, heeft zich mee in Merksplas-Kolonie verdiept. “Na de gevangenisopstand met zware beschadigingen twee jaar geleden heeft de federale overheid vorige maand de eerste renovatieplannen voorgesteld. Met de Basiswet uit 2005 die een humane detentie voorschrijft, is amper rekening gehouden. Ook lokale instanties hebben weinig inbreng gehad. In Merksplas is al decennia een verbondenheid tussen de Kolonie en de gemeenschap. De geplande renovatie is een goede kans om gedetineerden mee te betrekken, maar dat is niet gebeurd. Het ontwerp van de wandelingen voorleggen aan de beoogde doelgroepen of aan bejaarde gedetineerden vragen hoe zij zich vandaag met een rolstoel voortbewegen in de gevangenis zijn enkele mogelijke voorbeelden”, legt Gideon Boie uit.

Geen luchtspiegeling

Met ‘Gevangen in open landschap’ heeft Kempenlab een aantal ideeën samengebracht. De betrokkenen brachten daarvoor een bezoek aan de gevangenis in Merksplas en spraken met enkele gedetineerden. “Het blijft moeilijk voor iemand die zijn straf heeft uitgezeten om zich te re-integreren in de maatschappij”, vertelt Gideon Boie. “We moeten naar een meer humane detentie streven. De gevangenis in Merksplas aanpassen naar een penitentiaire zorgboerderij kan een stap in de goede richting zijn. Bovendien maakt dat een link met de geschiedenis van de landloperskolonies. In het gedeeltelijk open regime van de gevangenis in Hoogstraten worden gedetineerden nu al ingeschakeld voor het groenbeheer. Uit onze gesprekken met gedetineerden hebben we geleerd dat ze vragende partij zijn om ondergebracht te worden in een groene en verzorgende omgeving. Ons voorstel is dus geen luchtspiegeling.”

Toerisme

De renovatie van de gevangenis in Merksplas-Kolonie start normaal gezien volgend jaar. Burgemeester Frank Wilrycx (Leefbaar Merksplas) heeft iets vernomen van het voorstel van Kempenlab, maar het is volgens hem onhaalbaar. “We hebben destijds met het gemeentebestuur en de betrokken partners gekozen voor een toeristisch-recreatieve herbestemming van de vroegere boerderij. De realisatie daarvan is al deels gebeurd met de opening van de brasserie en het bezoekerscentrum vorig jaar. Voor de andere gebouwen van de boerderij is de keuze gemaakt om er overnachtingsmogelijkheden van te maken. De Regie der Gebouwen heeft al eerder het besluit genomen om de gevangenis te renoveren. Ik zie niet in hoe een penitentiaire zorgboerderij nog in die plannen zou passen.”